Konu: Şehir ve Şehir - China Miéville

[Berre]

Yazar China Miéville’e Hugo, Dünya Fantezi, Nebula ve Arthur C. Clarke ödüllerini kazandıran “Şehir ve Şehir“ nihayet Türkçede!

Britanya fantastik/bilim kurgu edebiyatının yükselen genç sesi China Miéville’in bol ödüllü romanı Şehir ve Şehir kitapçı raflarında yerini aldı. Kitap, yazarın daha önceki iki kitabı Kral Fare ve Perdido Sokağı İstasyonu gibi yine Yordam Kitap’tan çıktı.

China Miéville, 1972 doğumlu genç bir yazar. Peş peşe yayınladığı romanları büyük yankılar yarattı, bilim kurgu alanındaki çok sayıda saygın ödüle değer görüldü. Şu anda, fantastik edebiyat alanının “Nobel”i olarak nitelendirilen Arthur C. Clarke ödülünü üç kez kazanan tek yazar olma ünvanını elinde bulunduruyor. Romanları İngilizce dışında başta Almanca, Fransızca, İspanyolca, Japonca, Rusça, İtalyanca ve Çince olmak üzere pek çok dünya diline çevrildi ve çevriliyor.

İlk romanı Kral Fare 1998 yılında yayınlandığında, eleştirmenlerce “İngiliz fantezisinde yeni ve şaşırtıcı bir ses” olarak nitelendirildi. China Miéville, bir eleştirmene göre “gerçek bir büyücü, bir sihirbaz, bilim adamı ve şairin güçlü bir karışımı…”

Miéville’in, büyük bir üretkenlikle peş peşe yayınladığı romanların sayısı 10’u buldu. Miéville, yarattığı fantastik edebiyatı “tuhaf kurgu”(“weird fiction”) olarak tanımlıyor. Fantastik edebiyatı ticarileşmeden ve tutucu klişelerden kurtarmayı amaçlayan Miéville’in politik duruşunu, fantastik romanlarından takip edebilmek mümkündür. Marksist tutumu, romanlarında olduğu kadar, edebiyatla ilgili kuramsal duruşunda da belirgindir.

“Şehir ve Şehir” gerçek ya da hayal ürünü, hiçbir şehre benzemeyen bir şehirde geçen varoluşsal bir polisiyedir. Avrupa’nın kıyıda köşede kalmış bir şehri olan Beszel’de bir kadın cesedi bulunur. Bu olay, başta, Ağır Suçlar Birimi müfettişi Tyador Borlú’ya sıradan bir cinayet gibi gelir. Ama soruşturma ilerledikçe, kanıtlar onu hayal bile edemeyeceği kadar ölümcül planlara götürür.

Kafka, Philip K. Dick, Raymond Chandler gibi yazarların, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört romanının izlerini taşıyan “Şehir ve Şehir“, insanı metafiziksel ve sanatsal doruklara çıkaran bir gerilim romanıdır.

Yazarın Türkiyeli okura sunulan bu üçüncü romanı Türkçeye Mehtap Gün Ayral kazandırdı, editörlüğünü Eda Sezgin üstlendi, kapak tasarımı ise Savaş Çekiç’e ait. Kitabın tanıtım ve künye bilgileri için buraya tıklayabilirsiniz.

[TheSpell]

Konusu cidden ilgi çekici. Şu sıralarda da zaten bilim kurgu romanlarına takmış durumdayım. O yüzden listeme eklendi!

[Fırtınakıran]

Bu kitap için portalda uzun uzun konuştum ama, forumdaki konusunun böyle boş kalmasına gönlüm razı gelmiyor.

Şehir ve Şehir, 2012'de çevrilen kitaplar arasında bence tartışmasız en özgünü. Konu itibariyle şu ana kadar okuduklarım arasında da özgünlük olarak ciddi bir öneme sahip.

Kitap için bilimkurgu diyemiyorsunuz, fantastik de aynı şekilde. Yazarı ona "tuhaf kurgu" diyor ki, sonuna kadar haklı. Ben bir kurguyu gerçekle bu derece harmanlayıp, olayların arkasında gizemli ve mistik sayılabilecek şeyler sezdirirken bile bu kadar gerçekçi hissettiren birini daha görmedim. Şehir ve Şehir, Beszel ve Ul Qoma adında fiziksel sınırlar olmadan ayrılmış iki şehir devletinin hikayesi. Ancak yazar öyle bir anlatıyor ki (gerçek dünyanın birer parçasılar zaten) haritada parmağınızla gösterebilirsiniz. Sanki geçen gün televizyondaki haberlerde zaten gördünüz onları. Konum olarak Türkiye'ye de epey yakınlar, onu da hemen ekleyeyim. Ve bu arada, fiziksel sınırlar yok dediysem büyüyle ya da güç kalkanı gibi şeylerle de ayrılmıyor. Birbirleriyle iç içe geçmiş durumdalar ama herkes kendi şehrini biliyor. Doğaüstü bir şey aramayın.

Burada uzun uzun konusunu falan anlatmayacağım. Yazarın başarısı da eserinki de belli. 2010'da Kurma Kız ile birlikte Hugo Ödülü'nü kucakladığı gibi yazarına 3.kez Arthur C.Clarke Ödülü'nü kazandıran roman oldu.

Farklı bir tarz, özgün bir konu ve sürekli ağzınızın açık kalmasını istiyorsanız bu kitaba bir şans verin. Ne tahmin ederseniz muhtemelen çıkmayacak (ben bir yerden sonra tahmin yürütmeyi bıraktım). Yazar dilimize çevirlmeden önce de oldukça ilgimi çeken biriydi, şimdi kendisini daha büyük bir merakla izliyorum.

[TheSpell]

İlk 100 sayfa çok klasik bir polisiye gibi görünse de, geldiğim kısım en heyecanlı kısımlarından biri galiba. Ceset bulundu, müfettiş çözmeye çalıştı, sözde suçlu yakalandı, gizemli birisi müfettişi aradı... Ancak Arthur C. Clarke, Hugo, Nebula gibi ödüller almış bir kitabın konusunun bu kadar basit kalacağını sanmıyorum. Altyapısı çok sağlam bir kitap. Devam ediyorum.

Ayrıca şunu söylemek istiyorum, hain Miéville! Kitabı bir bırakıyorum sanki yalnızca 2-. dakikadır okuyormuşum gibi, halbuki sayfalar geçmiş..

[TheSpell]

Kitap az önce bitti. Ve söylemeliyim, son zamanlarda okuduğum en iyi kitaplardan birisiydi. Gerek tahmin edilmesi zor sonu, gerekse olayların işleyişi...

Bu kitabın o kadar ödül almasına şaşmamak gerek, hak ediyor yani.

Hazal ablanın incelemesinde bahsettiğinden çok daha iyiymiş kitap, eğer bilim kurguya, ya da daha doğrusu Miéville'in dediği gibi "tuhaf kurgu"ya ilginiz varsa, gözünüz kapalı alın bu kitabı derim.

[magicalbronze]

Bu kitabı okuyun arkadaşlar. Ntvmsnbc.com edebiyat jürisi yılın kitaplarını seçti ve bu kitapların arasında, 5. sırada Şehir ve Şehir bulunmakta.

JÜRİ:

Spoiler: Göster

*Burcu Aktaş, Radikal Kitap
*Elif Bereketli, SabitFikir
*Kaya Genç, Milliyet Kitap
*Semih Gümüş, Notos-Radikal Kitap
*Melisa Kesmez, Radikal Kitap
*Sibel Oral, Taraf Kitap
*Aysu Önen, SabitFikir
*Ömer Türkeş, Radikal Kitap
*Oylum Yılmaz, SabitFikir

Haber için buyursunlar.

[Fırtınakıran]

Bence çok isabetli bir karar olmuş. Bu sene okuduğum en özgün kitaptı diyebilirim ^^.

[TheSpell]

Reklamını da yaptık zaten güzelce. Bence de isabetli bir karar olmuş

[mit]

Şehir ve Şehir, tuhaf kurgu denen türün oldukça başarılı bir temsilcisi; çünkü kitabı tam olarak hiçbir türe sokamıyorsunuz. Ama yanlış anlaşılmasın, bu kesinlikle kötü bir şey değil. Tam tersine heyecan verici...

Mieville, iç içe geçmiş iki şehir olgusunu gerçekten de çok başarılı bir şekilde işlemiş romanında. Yan yana yürüseler de birbirlerini görmemeyi "öğrenen," birbirlerinden kaçınan iki halk fikrini çok sevdim. Şehirlerin birbirinden farklı olması, arada yazarın sosyalist damarına da denk gelmemiz sevdiğim bir başka güzel ayrıntıydı. Ama favorim kesinlikle İhlal fikriydi. Kitap boyunca en çok merak ettiğim, hakkında daha çok şey öğrenmek istediğim, sonunda da bir nebze de olsa buna kavuştuğum İhlal, şüphesiz son zamanlarda okuduğum en çarpıcı kurgu öğelerinden biriydi.

Eleştirimse cümle yapılarına, kurgunun sona bağlanış şekline ve biraz da editörsel kısıma. Mieville bu kitabında daha kısa ve kesik cümleler kurmuş. Türkçeye çevrildiğindeyse bu cümleler iyice kısalmış. Atıyorum, "I went to my house," cümlesi bizde direk olarak iki kelimelik, "Evime gittim," cümlesine dönüşüyor. Bu da kitabın telgraf havasına bürünmesine neden olmuş biraz. Bir de karakterler hiçbir cümlelerini tamamlamıyorlar. Çoğu 3 nokta ile bitiyor, aksi gibi sık sık soruya soruyla karşılık veriyorlar. Ama bir yerden sonra tıpkı şehirliler gibi bunu "görmemeye" başlıyorsunuz, çünkü konu feci ilgi çekici. Kurgunun da son 30-35 sayfada pat diye çözülmesi, okuyucuya hiç ipucu verilmemesi ve hep muallakta bırakılmak beni biraz üzdü açıkçası.

Bir de çok fazla olamasa da tırnak işareti hataları mevcuttu ki zaten kısa olan diyalogları iyice anlaşılmaz hale getirmişler maalesef. Neyse ki bu durum 2 elin parmaklarını geçmiyor.

Her şeye rağmen gayet güzel bir kitaptı Şehir ve Şehir. Sırf iç içe şehirler, görmeme ve İhlal kavramları için bile okunmayı hakkediyor.

[Oliver_]

Şehir ve Şehir'i az önce bitirdim. Galiba bu kitabı Un Lun Dun'dan sonra okumakla hata yaptım. Un Lun Dun'un dünyasını, dilini çok beğenmiştim. Şehir ve Şehir'i okurken de sürekli onunla karşılaştırdım. O yüzden biraz hayal kırıklığına uğradım.
Kitapta eksik bulduğum şey gizem unsurunun düzgün işlenmemiş olmasıydı. İhlal ve cinayet gibi okuyucuyu merak ettiren iki konu var ama hiçbirini merak etmedim. Cinayet zaten bir zamandan sonra arka plana atılıyor. İhlal ise sürekli güncelliğini koruyor ama dediğim gibi merak edemedim. İhlal insanları alıyor ve o insanlar ortadan kayboluyor. Gayet meraklandırıcı bir konu. Ancak yazarın bunları anlatımı çok düz, sıradan geldi. Sorun bende mi yoksa yazarda mı çözemedim.
İki şehrin iç içe olma düşüncesi güzel ama konunun işlenişi bakımından beğendiğim bir kitap olmadı.

[milenya]

Ben yorum yapmamışım buraya, ilginç 

Bende Yeni Crobuzon'dan sonra (Demir Konsey'in ardından) giriştim kitaba ve bende aynı fikirlere kapıldım. Merak aşılama konusunda pek de iyi bir iş yok, bazen de bu dümdüz üslubun çeviriden olduğunu düşünmedim değil. China Mieville çevrilmesi güç bir yazar bence, her kitapta farklı bir dille çıkıyor ve çoğu da kurguyu yansıtan zorlayıcı biçimlerde.

Bir de şu yönden bakmak lazım ana karakterimiz orada doğup büyümüş biri ve onun gözünden aktarılan bir konu var. O küçüklüğünden beri İhlal'i merak etmemiş ondan sadece ürkmüş ve gerekli olduğunu düşünmüş bize de bunu yansıtıyor kitap. Kahramanın gözünde İhlal insanları alır ve bir daha o kişiler görünmez, ortada merak edilecek bir şey yok. Gündelik, alışılmış bir rutin gibi bakıyor duruma ve biz de tüm roman boyunca ya ne olmuş iki şehir iç içe, İhlal var işte, bizim İhlal -arada insan kaçıran- gibi yaklaşıyoruz konuya.

Asıl zor olan iki şehri iç içe düşünüp, çapraz hatları hayal etmekti. Ben resmen 200. sayfada tamamen bir düzene soktum o şehirleri. Hatta çiz deyin çizeyim şeklinde üzerinde iyice düşündüm. Onu bir şekle sokmak beni bir okuyucu olarak oldukça tatmin etti. Sanki havada gezinen mekan tasvirleri birden oturmuş da ben bir Çin bulmacasını çözmüş ya da iki resim arasındaki yedi farktan en zor olanı nihayet bulmuş gibi hissetmiştim.

Demir Konsey'in el ayak titreten finalinden sonra bu gerçekten daha basit kaldı. Yine de piyasada okunabilecek en kaliteli eserlerden biri ve ben China'yı sadece kendi kitapları arasında kıyaslayabiliyorum. Konu ve kalemi kendine çok çok has ve bambaşka. Sırf bu yüzden bile okunur.

[Fırtınakıran]

Açılın, kitabı savunmaya geldim

Yazarın diğer eserleri arasında oldukça sade bir dile sahip olmasının nedeni aslında onlarla aynı türde olmaması. Bu ağırlıklı olarak polisiye tarzında bir kitap. O nedenle dil kasıtlı olarak böyle tutulmuş (diye düşünüyorum okuduğumdan beri). Her polisiye kitabı elbet böyle değil, ama bir dedektifin sanki o sarı yapraklı not defterine not alıyormuşçasına kısa kısa cümleleriyle ilerledik. Benim hoşuma gitmişti

Öte yandan evet, sonu hem diğer kitapları gibi değil, hem de havada kalıyor. Ayrıca ben de o şehirleri kafamda oturtana kadar epey çekmiştim. Her şey oturunca da kesişen yollardan birinden diğerine (fütursuzca) atlar olmuştum.

Yazdığı en iyi kitap değil belki, ama bende ayrı bir yeri var .