Konu: Rhûn ve Doğudölleri

[Jean Valjean]

RHÛN

Rhûn, Orta Dünya’nın doğusundaki bilinmeyen topraklara verilen isimdir. Doğudölleri olarak bilinen bir insan ırkı yaşardı Rhûn’de. Doğudölleri ilk başta Morgoth’un, daha sonrasında da Sauron’un etkisi altında ve batı insanlarının yıllardır düşmanı olarak kalmıştır.
Rhûn’ün coğrafyası hakkında az bilgi vardır. Yalnızca Orta Dünya’nın üçüncü çağındaki haritanın en doğusunda, bölgenin batı kenarları gösterilir. Rhûn’ün batısında Yabaneller ve Mordor, güneyinde Khand ve uzak güneyinde Harad bulunur.

İç kısımlarda Rhûn Denizi, Rhûn ile Yabaneller arasında konumlanmıştır. Denizin güneybatı tarafında dağlar, kuzeydoğu tarafında ise orman vardır. Aynı zamanda sahillerin yakınlarında vahşi beyaz öküzler yaşamaktaydı.
Kadim zamanlardaki Orta Dünya haritaları uzak doğuda Kızıl Dağlar, Orocarni veya Doğu Dağları diye tanınan uzun bir dağ sırasını gösterir. Oldukça geniş bir iç deniz olan Helcar Denizi, işte bu sıradağların eteklerinde bulunmaktaydı. Sonraki yıllarda, dünyanın değişmesi neticesiyle, Kızıl Dağlara ve Helcar Denizi’ne tam olarak ne olduğu bilinmemektedir.

Orta Dünya’daki pek çok halkın kökleri Doğu’ya uzanır. Elfler, ilk başta Helcar Denizi’ni doğu kıyılarında bulunan Cuivienen Koyu’nda uyanmıştır. Elflerin büyük bir kısmı batıya doğru yapılan Büyük Yolculuk’a katılsa dahi, arkada doğuda kalan elfler de mevcuttur.

Dört cüce soyu kökenlerini Doğu'dan almaktaydı. Bunlar; Ironfists, Stiffbeards, Blacklocks ve Stonefoots soyları idi. Bu cücelerin de bir kısmı Morgoth’un himayesi altına girmiştir.

İlk insanlarsa doğuda, Hildorien isimli bir yerde uyanmıştır. Daha sonraları Edain olarak bilinecek olan Númenor’luların atalarının da içinde bulunduğu insanların bir kısmı batıya doğru göç etti. Lakin birçok insan Rhûn’de kalmayı tercih etti. Bu yüzden de o bölgedekilere Doğudölleri dendi.

İlk Çağ’da, bazı Doğudölleri uzak batıda bulunan Beleriand’a göç etti. Bu insanların bir kısmı Morgoth'un hizmetindeydi ve onun emriyle batıya gitmekteyken, bir kısmı ise Beleriand'ın içinde barındırdığı zenginlikler ve toprakların söylentileri sebebiyle yolculuğa katılmışlardır. İki Doğudölü Reisi Bor ve Ulfang, Beleriand’lı elfler ile ittifak yaptılar. Reis Bor, antlaşmaya sadık kalırken Ulfang, Sayısız Gözyaşı Savaşı'nda elflere ihanet ederek Morgoth'un mutlak zaferini getirdi.

Morgoth Ulfang’ın halkına büyük bir ödül vaat etmişti, fakat sözünü tutmayan Morgoth savaş sonrasında Doğudöllerini Hithlum adı verilen bir bölgeye sürgün etti. Ancak Doğudölleri korkularından dolayı Morgoth’a hizmet etmeyi sürdürdüler. Oradaki Hador’un Evi’nden olan insanları köleleştirmişlerdir.

Kadınların bir bölümü Doğudölleri ile evlilik yapması için zorlandı. Húrin'in akrabası olan Aerin, Húrin halkından pek çok kişiyi köleleştirmiş bir Doğudöllü olan Brodda tarafından eş olarak seçildi. Brodda, sonraları Húrin oğlu Túrin tarafından öldürüldü. Böylece Rhovannion insanları ile Rhûn insanları arasındaki husumet başladı.

Morgoth, İlk Çağ'ın sonunda Öfke Savaşı'nda bozguna uğratıldı ancak en önemli hizmetkârı Sauron, bu savaşın ardından hayatta kalmayı başardı. Sauron, İkinci Çağ'ın yaklaşık 1000. yılında Rhûn'ün batı sınırındaki Mordor ülkesini oluşturdu. Etkisini Güney'e ve Doğu'ya doğru genişletti, Harad ve Rhûn'de yaşayan insanları yardakçısı haline getirdi. Bu süreçte Doğudölleri giderek güçlendiler. Nüfusları kalabalıktı ve pek çok taş surla çevrili kentler inşa ettiler. Sauron İnsanların Dokuz Yüzüğü'nü dağıtırken, Yüzüklerden bir tanesini Doğudöllü Khâmul adında Rhûn’lü bir insana vermişti. Khâmul zamanla Nazgûl'ün, Angmar'ın Büyücü Kralı'ndan sonraki ikinci komutanı haline geldi.

İkinci Çağ’da, Doğudölleri Son İttifak Savaşı’nda Sauron için elflere ve Gondor ve Arnor insanlarına karşı savaşmış, Sauron’un mağlubiyetinden sonraysa yurtlarına dönüp Gondor’a olan düşmanlıklarını sürdürmüşlerdir.

Yaklaşık 1000 yılında, Büyücüler Orta Dünya'ya geldi ve üç tanesi Rhûn'e yolculuk yaptı. Alatar ve Pallando - Mavi Büyücüler - esasen Rhûn'e, Doğudölleri'ni Sauron'un iradesinden kurtarıp, özgür kılmak üzere gönderilmişlerdi. Bir müddet Saruman da onlara refakat etti fakat sonraları Orta Dünya'nın batısına geri döndü. Alatar ve Pallando'nun görevlerinde başarısız oldukları aşikârdır. Onlara ne olduğu ise kayıtlarda geçmemektedir. Yok olmuş ya da Sauron'un iradesi tarafından yozlaşıp, Doğudölleri arasında mezheplerini oluşturmuş olma ihtimalleri vardır. (Mavi Büyücüler hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için tıklayınız.)

15 Mart 3019’da Pelennor Çayırları Savaşı'nda, Gondorlulara ve Rohanlılara karşı oldukça direnç gösteren Doğudölleri, sonunda tamamen yok edilmekten kurtulamadılar.

Aynı gün içerisinde kuzeyde, Doğudölleri'nin başka bir ordusu Vadi insanlarına ve Yalnız Dağ cücelerine saldırdı. Vadi Savaşı üç gün sürdü. 17 Mart'ta Vadi Kralı Brand ve Yalnız Dağ Kralı Dain öldürüldü. Cüceler ve Vadi insanları Yalnız Dağ'a çekildiler ve burada Doğudölleri tarafından kuşatma altına alındılar.

18 Mart'ta Gondor ve Rohan orduları Kara Kapı'ya doğru yola çıktılar. Doğudölleri ve orklar 21 Mart'ta onları pusuya düşürmeye çalıştılarsa da Ithilien Kolcuları tarafından pusu engellendi. Batı'nın Ordusu Kara Kapı'ya yaklaşırken, Doğudölleri'nin ana ordusu Kül Dağları'nın gölgelerinde beklemekteydi.

25 Mart'ta Morannon Savaşı yapıldı ve Tek Yüzük yok edilip, Sauron kesin olarak mağlup edilene dek sürdü. Tek Yüzük yok edildiğinde, Sauron'un güçlerinin büyük bölümü korkuya kapılıp silahlarını bıraktılar, çelişkiye düştüler. Doğudölleri'nin bir kısmı doğuya doğru kaçarken, diğerleri teslim oldular. Mücadelede yine Doğudölleri ve Haradrim, Sauron'un orduları içinde en uzun süre dayananlardı fakat sonunda Batı'nın Ordusu tarafından bozguna uğratıldılar.

Sauron'un yenilgisinin haberleri kuzeydeki Yalnız Dağ'a çabuk ulaştı. Buradaki Doğudölleri'nin kuşatması yarıldı, Brand oğlu II. Ozan ve Dain oğlu Taşmiğfer Thorin tarafından doğuya sürüldüler.

Aragorn, Yeniden Birleşmiş Krallık Gondor ve Arnor'un Kralı olarak taç giydikten sonra, teslim olan Doğudölleri'ni affetti ve Rhûn'den gelen temsilcileri huzuruna kabul etti. Doğudölleri'nin tamamı Orta Dünya'nın batısındaki insanlarla barış halinde bulunmasa da Aragorn ve Rohan Kralı Éomer, Rhûn Denizi'nin ötesine yolculuklar yaparak kalıcı barışı sağladılar.

İsimler ve Etimoloji

Rhûn
Rhûn, Sindarin dilinde "doğu" anlamına gelmektedir.

Doğudölleri
Doğudölleri, Rhûn'de yaşayan insanların genel ismidir. Arabasürücüleri ve Balchoth gibi insan topluluklarını da kapsar.

Arabasürücüleri
Arabasürücüleri, at arabaları ve vagonlar ile yolculuk edip, savaşlara katıldıklarından ötürü bu topluluğa verilen isimdir. Reisleri de savaş arabaları ile yolculuk yapmaktaydı.

Balchoth
Balchoth, Ortak Lisan'da kabaca "korkunç güruh" anlamına gelmektedir. İsimdeki balc "korkunç, iğrenç", hoth ise "kitle, kalabalık, güruh, topluluk" anlamlarına gelmektedir.

Kaynakça

http://www.tuckborough.net/
http://www.kuyutorman.com

Yüzük Kardeşliği: "Elrond'un Divanı", "Kardeşlik Dağılıyor"
İki Kule: "Kara Kapı Kapalı", "Baharatlar ve Tavşan Yahnisi", "Batı'daki Pencere"
Kralın Dönüşü: "Minas Tirith", "Gondor Kuşatması", "Pelennor Çayırları Savaşı", "Kara Kapı Açılıyor", "Cormallen Kırları", "Vekilharç ile Kral"
Yüzüklerin Efendisi - Ek A: "Gondor ve Anárion'un Varisleri", "Aragorn ve Arwen'in Öyküsü", "Eorl Hanedanı"
Yüzüklerin Efendisi - Ek E: "Telaffuzlar ve Yazma"
Güç Yüzüklerine Dair - Akallabêth: "Ekler - Yılların Öyküsü"
Silmarillion: "Elflerin Gelişine ve Melkor'un Esaretine Dair", "İnsanlara Dair", "İnsanların Batı'ya Gelişine Dair", "Beleriand'ın Yıkımı ve Fingolfin'in Ölümüne Dair", "Beşinci Savaş: Nirnaeth Arnoediad'a Dair", "Turambar Túrin'e Dair", "Doriath'ın Yıkılışına Dair", "Tuor'a ve Gondolin'in Yıkılışı'na Dair"
Unfinished Tales: "Of Tuor and His Coming to Gondolin", "Narn I Hin Húrin", "Cirion and Eorl", "The Istari"
The History of Middle-earth, vol. IV, The Shaping of Middle-earth: "The Ambarkanta", Map IV - Map V (Haritalar Orta Dünya'nın kadim zamanlardaki halini göstermektedir)
The History of Middle-earth, vol. XII, The Peoples of Middle-earth: "The Heirs of Elendil", "The Tale of Years of the Third Age", "The Making of Appendix A", "Of Dwarves and Men"
The Letters of J.R.R. Tolkien: Letter #211