Kayıt Ol

Vakıf ve Bilimkurgu

Çevrimdışı estarriol

  • **
  • 163
  • Rom: 10
    • Profili Görüntüle
Vakıf ve Bilimkurgu
« : 26 Mart 2012, 22:04:59 »
Her bilim kurgu yapıtı geleceği konu alacak diye bir kaide yok şüphesiz. Ama Vakıf Serisi bu konunun enine boyuna işlendiği eserlerden oluşur ve bunun yanında gelecekte kurulacak medeniyetleri, yönetim biçimlerini, ortaya çıkacak yeni problemleri ve en önemlisi bu eski ve yeni problemlere getirilecek çözümleri içerir.

Peki bu konuları, küçüklüğümüzden bu güne popülerleşmesine ve hatta -bir kısmının- gözden düşmesine şahit olduğumuz diğer birçok eserin (Biz, 1984, Star Wars, Star Trek, Matrix ... ) de işlemiş olduğunu göz önünde bulundurursak, nedir Vakıf serisi’ nin yaklaşımını bu eserlerin önerdiği bakış açılarından farklı kılan? Neden Kayıprıhtım olarak Büyük Vakıf Serisi diye bir bölüm açmaya karar verdik? Beraber bakalım.

Başınızın belada olduğunu düşünün. Basit bir denklem kuralım. Sırtınız Basketbol sahasının tellerine yapışmış vaziyette, mahallenin şişman ve terli kabadayısının gözlerinizin içine bakışını hayli yakından takip ediyorsunuz. Ya canı sıkılmış dayak atacak birini arıyor, ya basket topunuzu istiyor, ya da paraya ihtiyacı var. Eğer Star Trek’ te yahut Battlestar Galactica’ da olsaydınız çocuğun karnına sıkı bir yumruk atar kaçardınız şüphesiz. Hele Uzay-Zaman da sıçrama da yapabiliyorsanız ne ala. Adamın babasının çocukluğuna gitmediğiniz sürece problem yok. Öte yandan  Star Wars evreninde bu savaş demektir, hemen bir kafa atın. Ama eğer “Force” u yeterince iyi kullanamazsanız hasmınız sizi bir çırpıda ikiye ayırabilir, benden söylemesi. Yok, söz konusu bir Distopya ise ya her gün aynı şişman çocuğa para vermeye alışmışsınızdır, ya da yakında onun yerini almaya hazırlanıyorsunuzdur büyük ihtimalle. Tabi üçüncü şıkkı düşünmek bile istemem. He, Matrix’te iseniz aldırmayın, yakında kan, ter ve kablolar içerisinde uyanacaksınız zaten.

Peki Asimov ne getiriyor bu fikir sepetinin içerisine koyulsun diye? İşte buna cevap vermeye çalışacağım yazımda. Öncelikle şu “Basketbol Sahası Metaforu” muzu bir bitirelim. Bitirelim çünkü birazdan küçük Isaac şişman çocuğa dönüp “aslında onu bekleyen büyük tehlike”den bahsetmeye başlayacak. Başı dertte olan siz değilsiniz, Isaac de değil. Ya bizim genç kabadayının babası, onun arabasıyla kaza yaptığını öğrenmemeli, ya mahallenin çocukları bu şişkoya artık fena halde diş bilemeye başlamışlar; parçalayacaklar elemanı, ya da aslında bir robot olan bu çilli kırmızı saçlı sadist şişkonun pozitronik beyni çok yakında bir paradoksla karşılaşıp duracak. Budur Asimov işte. Ne kadar ağır bir yükün altında kaldığınızla ilgilenmez Asimov. Çektiğiniz felaket acılar, gelecekle ve değişimle ilgili kaygılarınız, maruz kaldığınız haksız muameleler onun zerre kadar umrunda değildir. Onun anlatmak istediği problemler değil, zekice üretilmiş çözümlerdir. Bahsettikleri arasında kalan onca şey, aslında bu anlatımı güçlendirmek için yapılmıştır hep. Başka türlü robotlardan bu kadar rahat ve iç açıcı bahsetmek nasıl mümkün olurdu ki?

Yazarları ve serilerini karşılaştırırken yanlı davrandığımın farkındayım, siz edebiyat düşkünlerini kırmak istemem. Tek istediğim Asimov un kendine seçtiği misyonun, saydığım diğer eserlerin yazarlarının seçtiği saygıdeğer amaçlardan ayrı, aynı sorunlar üzerine düşünmenin bir başka yolu olduğudur. Asimov’u Asimov yapan benim gözümde budur.

Asimov un en büyük eseri sayılan “Vakıf” ın Bilim Kurgu’ya olan etkisini de bu açıdan değerlendirmek gerektiği görüşündeyim. Hiç şüphesiz bu seri içerisinde geçen öğelerin birçoğu başlı başına birer devrim niteliğindedir, ama gerçek farkı yaratan, serinin başında ortaya çıkan bir büyük tehlikeye karşı takınılan tavır, yapılan planlardır.

“Vakıf” işte bu tavrın ve hamlenin özeti olan sistemin kısa bir tanımıdır. Takınılan tavır, yalnızca aklın ve matematiğin üstünlüğüne dayanan hamle yapmaktan yanadır, çünkü plan, “Seldon’un Planı”dır. Galaktik İmparatorluk yıkılmakta ve galaksinin büyük bölümü bir kaosun içine sürüklenmektedir.  İşte tam bu sırada asrın Matematikçisi Hari Seldon ortaya çıkacak;  Psikotarih’ in ve dolayısıyla Vakfın temellerini atacaktır. Atılan bu adıma dikkat... Yıkılmakta olan bir imparatorluğu mümkün olduğunca uzun süre ayakta tutmakta ve İmparatorluk yıkıldığında yerini başarıyla doldurabilecek bir sistem kurmakta kararlı bir kafa tarafından yönetiliyor bu adım.

Aynı Vakıf, neredeyse hiç savaşmadan, kaba kuvvete başvurmadan, yalnızca aklın üstünlüğünü ön planda tutup ayakta kalacak, ve sonrasında çok daha büyük belalara göğüs gerecektir. Bu yüzden ismi İmparatorluk, Krallık yahut Cumhuriyet değil, Vakıftır. Kuruluşunda, başkalarının ütopya olarak nitelendirebileceği, fakat Seldon, Amaryl, Hardin gibi kahramanlar için bir yaşam sebebi olarak sahiplenebilecek bir amaç taşıdığı için. Ve bir sistem olarak, bu amacın gelecekte de her şartta sahiplenilmesi koşuluna bağlı olarak yaşadığı için.

Çevrimdışı Fırtınakıran

  • *
  • 8351
  • Rom: 1
  • Unique Ravenclaw
    • Profili Görüntüle
Ynt: Vakıf ve Bilimkurgu
« Yanıtla #1 : 14 Nisan 2012, 19:49:13 »
Bir tanıtımdan öte inceleme havası taşıyan, bilgilendirici bir yazı olmuş. Bu sene Tüyap'ta Vakıf Kurulurken'i alıp halen daha okuyamamış, fakat merakı dinmemiş bir okur olan bana Vakıf konusunda bilgi verdiğini söylemem gerekir. Bu bakımdan teşekkürler. Özellikle neden seçimin vakıftan yana olduğu ve serinin neden böyle sıradışı (ancak aynı zamanda sade) bir ada sahip olduğunu da öğrenmiş oldum. Merakımın dindiği en büyük nokta bu oldu. Tabii bu başka anlamlarda seriye daha çok ilgi duymama neden oldu.

Vakıf serisi için tek başına bir bilimkurgu eseri/eser dizisi demenin yanlış olduğu söyleniyor pek çok yerde. Yazım amacını düşünürsek, 21 yaşındaki Asimov'un tepkisini ortaya koymasıyla ortaya çıkan bir diziden daha azı beklenemezdi.

Tekrardan tebrik ederim. Sade ancak açıklayıcı, aynı zamanda merak uyandırıcı bir yazı olmuş. Seçilen örneklerle kullanılan metaforlar gayet açıklayıcı. Vakıf üzerine pek çok karmaşık bilgiden aklı bulanmış okurlara [*]bunun mağduruyum[/*] yardımcı olacağına inanıyorum.

Çevrimdışı estarriol

  • **
  • 163
  • Rom: 10
    • Profili Görüntüle
Ynt: Vakıf ve Bilimkurgu
« Yanıtla #2 : 15 Nisan 2012, 04:36:15 »
Yorumunun son paragrafında kurduğun cümleleri hak ediyor olduğuma bir an inandım Hazal, çok mutlu bir an oldu benim için, teşekkür ederim. :) Umarım ileride bundan daha güzel yazılar yazarım ve şimdikinden daha az şımarırım.

Asimov'a ilişkin sözlerinin arasında kendisinin tepkisini ortaya koyduğundan bahsetmişsin, bu tür bir görüşü daha önce başka bir yerde görmüş olmamakla birlikte katılıyorum, hatta belki yazıda da öyle bir izlenim vermiş olabilirim, vermiş isem, bu benim görüşümdür onu eklemiş olayım.

Vakıf kelimesinin ve bir siyasi yahut parasal rejim olarak vakıfın etkisi beni de cezbediyor açıkçası. Kulağa kapitalist gelmiyor bir kere. Şovenist hiç değil sonra. Ama öyle fazla demokratik de durmuyor. Kısaca ne fazla hırçın, ne fazla romantik. Tam kararında bir yapı. Belki de İstanbul'daki martıları beslemek için dahi Vakıflar kuran insanların torunları olduğumuzdan yatıyordur kafamıza, bilemedim.

Bir de yazının saflığına ve açıklayıcılığına ilişkin yorumlara kanmamaya davet ediyorum forum halkını. Fırtınakıran burada böyle izleyici gibi duruyor ama fahri redaktör olarak kendisinin yazıda payı büyüktür. Paparayı yemeden düzgün yazamıyorum ben çünkü. :D Bu haline tek başına gelmiyor bu yazılar kısacası. O sebepten ayriyeten teşekkür ederim size Hanımefendi.

Çevrimdışı Fırtınakıran

  • *
  • 8351
  • Rom: 1
  • Unique Ravenclaw
    • Profili Görüntüle
Ynt: Vakıf ve Bilimkurgu
« Yanıtla #3 : 15 Nisan 2012, 15:00:33 »
Alıntı
Asimov'a ilişkin sözlerinin arasında kendisinin tepkisini ortaya koyduğundan bahsetmişsin, bu tür bir görüşü daha önce başka bir yerde görmüş olmamakla birlikte katılıyorum, hatta belki yazıda da öyle bir izlenim vermiş olabilirim, vermiş isem, bu benim görüşümdür onu eklemiş olayım.

Aslında bu bilgiyi ben kendim başka bir yerde okumuştum. Ailesinin şekerci dükkanında pulp magazinler okuyarak bilimkurguya başladığını, sonrasındaysa hakim olan bu anlayışa karşı tepki olarak Vakıf'ı yazmaya başladığını biliyorum. Yoksa yazıdan öyle bir anlam çıkmıyor bana göre :).


Alıntı
Bir de yazının saflığına ve açıklayıcılığına ilişkin yorumlara kanmamaya davet ediyorum forum halkını. Fırtınakıran burada böyle izleyici gibi duruyor ama fahri redaktör olarak kendisinin yazıda payı büyüktür. Paparayı yemeden düzgün yazamıyorum ben çünkü. :) Bu haline tek başına gelmiyor bu yazılar kısacası. O sebepten ayriyeten teşekkür ederim size Hanımefendi.

Seriyi okuyan ben değilim, sadece daha güzel olması için zaman zaman birkaç öneride bulunuyorum. Sonuçta tüm bu açıklayıcı benzetmelerle metaforlar, örnekler ve anlatım bana ait değil. Ya da bunları ben önermedim. Bu saydıklarım yazının önemli belkemiklerinden ne de olsa.

Alıntı
Paparayı yemeden düzgün yazamıyorum ben çünkü.

Ehem. O da başka bir hikaye >.>