Konu: Köpekbalığı Metinleri - Steven Hall

http://www.kayiprihtim.org/portal/kitap/kopekbaligi-metinleri/

Köpekbalığı Metinleri - Steven Hall
Çeviren: Aylin Ülçer

İngiliz yazar Steven Hall'un ilk romanı olan Köpekbalığı Metinleri, müthiş bir bilimkurgu eseri, aslında belirli bir türe sokamayacağımız kadar özgün olan bu eserin başat özelliklerine baktığımızda bilimkurgu ağırlıkta. Konusundan biraz bahsedersem ne demek istediğim açığa çıkacaktır:
Ana kişimiz Eric Sanderson, bir sabah uyanır; kim olduğunu, nerede olduğunu, niye orada olduğunu, başına neler geldiğini, hatta adını bile hatırlamaz. Kendine gelmeye çalışırken bir zarf bulur, zarfı açar:

"Eric,
Her şeyden önce, sakin ol.
Şu anda bunu okuyorsan ben burada değilim demektir. Ahizeyi kaldır ve 1 tuşuna kayıtlı numarayı ara. Telefona çıkan kadına Eric Sanderson olduğunu söyle. Kadın bir doktordur ve adı da Randle’dır. Doktor Randle durumu hemen anlayacak ve seni derhal kabul edecektir. Anahtarları al ve sarı cipi doktor Randle’ın evine sür. Daha bulmadıysan diye söylüyorum, zarfın içinde bir kroki var. Evi buraya fazla uzak değil ve bulması da oldukça kolay.
Doktor Randle bütün sorularını cevaplayacaktır. Yalnız hiç vakit kaybetmeden gitmen gerekir. Başlangıç karesini atlama. Araştırma yapmaya kalkışma. Kasadan 200 £ alma.
Evin anahtarlarını basamakların sonunda, tırabzandaki çivide bulacaksın. Yanına almayı unutma.
Pişmanlık ve aynı zamanda umutla,
ilk Eric Sanderson."

Bu şaşırtıcı mektupla açılan roman büyük bir hızla ilginç ve ürkütücü olaylar dizisine devam eder. Kavramsal balıkların, kendini kopyalamayı başaran bir adamın, şifrelerin, ampüllerin ve aşkın ve daha bir çok şaşırtıcı şeyin çok güzel bir kurguyla işlendiği bu güzel roman, büyük bir okuma keyfi sunuyor.

Kitabın isminde psikiyatrideki o ünlü mürekkep testleriyle ilintili bir sözcük oyunu var:
The Rorschach Tests
The Raw Shark Texts
Steven Hall neden kitabının ismini böyle bir sözcük oyunu üzerine kurduğunu anlatırken kitabın nasıl bir kitap olduğunu da ortaya koyuyor aslında:
İstiyor ki Rorschach mürekkep testine bakanların her biri nasıl farklı, belki de görmek istedikleri şeyler görüyorlarsa kitabını okuyan her okur da onu farklı bir kitap olarak algılasın:
Aşk romanlarını seven bu kitapta bir aşk romanı bulsun; gerilim isteyen gerilim, macera isteyen macera, bulmaca isteyen bulmaca, bilimkurgu isteyen bilimkurgu bulsun. Öyle de oluyor: Kitap, okuyana çok acıklı bir aşk hikayesi, bir adamın bambaşka bir ölüme karşı umutsuz mücadelesini, müthiş bir bilimkurgu öyküsü ve kitabı elinizden bırakmanıza izin vermeyen bir gerilim ve macera harmanı sunuyor. Tüm bu parçaları birbirine öylesine ustaca bağlıyor ki hiçbiri eğreti durmuyor.

Çeviriden de bahsetmek gerek mutlaka:
Aylin Ülçer'in elleri dert görmesin, bir şaheser yaratmış. Bu çeviri üniversitelerin çeviri bölümlerinde okutulmalı, bir kurgu eser Türkçe’ye nasıl çevrilir gösterilmeli böylece. Öyle güzel ki Aylin Ülçer'in Köpekbalığı Metinleri, insan bazen kitabın hayret verici olaylarına değil de çeviride kullanılan biçim ve sözcük seçimlerine hayran kaldığını fark ediyor. Özellikle belirteç çevirilerindeki olağanüstü seçimler insanı mutluluktan uçuruyor, daha evvel hiç bir çeviri eserde görmediğim tercihler bunlar.
Ve yerelleştirmeler: Türk kültürüne ait deyimler, atasözleri, ifadeler çeviride öylesine yerli yerinde kullanılmış ki insan zevkten dört köşe kitabın içine dalıyor. Burada tabi Can Yücel yerelleştirmesinden bahsetmiyorum, neredeyse Türkçe yazılmış gibi çevirmemiş Aylin hanım, okumayı kolaylaştırıcı ama metnin aslına halel getirmeyen kusursuz Türkçe dokunuşlar yapmış. Hele ki kitaptaki çiftin birbirleriyle şakalaştıkları yerler, insanın içini ısıtan bir Türkçe ile çevrilmiş. Muazzam, muhteşem, kusursuz. Ben hayran hayran okudum ve zaman zaman da açıp okuyacağım bu değerli çeviriyi. Abarttığım düşünülebilir ama az çok iyi bir okur olduğunu düşünen bu ademoğlu hayatında böyle tatlı bir çeviriyi ya iki ya üç kez okumuştur.