Efendim bu günlerin isimleri nereden geliyor diye merak ederdim. Üşengeçliği bir kenara bırakıp bu sefer googleladım.
Sunday - Güneşin (sun) günü
Monday - Ayın (moon) günü
Tuesday - Tiw'ın (Iskandinav tanrısı)
Wednesday - Wodan'ın (Odin) günü
Thursday - Thor'un günü
Friday - Freya'nın günü
Saturday - Satürn'ün günü
Saturday, Sunday ve Monday dışındaki bütün günlerin isimleri İskandinav mitolojik tanrılarının isimleri. Saturday ise Roma döneminden miras. Nedense değişmemiş. Bizse olaya biraz düz yaklaşmışız.
Pazar - Farsça "bazar" kelimesinden geliyor. Pazar yapılan gün
Pazartes - pazardan sonraki gün
Salı - Farsça "salis" (3.) haftanın üçüncü günü
Çarşamba - farsça "çehar" dördüncü ve "şenbe" gün
Perşembe - "penç" beşinci
Cuma - Cem edilen, toplanılan gün
Cumartesi - Cumadan sonraki gün
Bu vesileyle hafta başının pazartesi değil pazar olduğunu farketim. İki dilde de böyle. Yanılgım, hafta içi/sonu ayrımımızdan dolayı sanırsam
Not: Ardı ardına iki mesaj da benim. Ama aradan 20 gün geçmiş. Flood sayılmaz herhalde.
Greko-Romen mitolojisinden bakarsak;
Pazar - Sunday (Sol/Helios) - Sun
Pazartesi - Monday (Luna/Selene) - Moon
Salı - Tuesday (Ares/Mars) - Mars
Çarşamba - Wednesday (Mercurius/Hermes) - Mercury
Perşembe - Thursday (Iuppiter/Zeus) - Jupiter
Cuma - Friday (Venus/Aphrodite) - Venus
Cumartesi - Saturday (Saturnus/Kronos) - Saturn
İşin ilginci ise genel olarak farsça kökenli kültürlerin dışındaki tüm kültürlerde sıralama bu şekilde. Nasıl hep birlikte Cuma gününü Venüs ve ilgili tanrılara adayalım, Salı da Mars'ın olsun demişler bilmiyorum. Ama böyle bir durum var.
Yani Fars kültürlerini bir kenara bırakırsak, genel olarak yukarıda yazdığım gezegenlere ithafen isimlendirilmiş günler. Fars-i (?) kültürlerde ise aynen belirttiğin gibi, durum oldukça düz.
Doğu Asya'da ise durum biraz farklı;
Pazar - Sunday - Güneş
Pazartesi - Monday - Ay
Salı - Tuesday - Ateş
Çarşamba - Wednesday - Su
Perşembe - Thursday - Ağaç/Odun (...evet.)
Cuma - Friday - Altın/Metal
Cumartesi - Saturday - Toprak
gibi görünse de bekleyin, dahası var. Uzak doğu felsefesine göre bu "elementlerin" gezegen karşılığı nelerdir? Evet; Ateş-Mars, Su-Merkür, Ağaç-Jupiter, Metal-Venus ve Toprak-Saturn.
Germen kökenli kültürlerden sadece İzlandalılar biraz ortaya karışık yapmışlar. İlk iki gün yine Güneş ve Ay günü iken sonraki günlere numaralı (üçüncü gün, dördüncü gün vs) isimler vermişler. Bazı günleri de özel durumlarla belirtmişler ki mesela cumartesi'ye yıkama günü demişler. Cuma günü ise ziyafet günü.
Slav, Baltık ve Ural dil ailesine mensup ülkelerde (Finlandiya hariç), pazartesi birinci gün olarak kabul edilirken Swahili'de ilk gün Cumartesi olarak kabul ediliyor. (#direnSwahili)
Sonuç itibariyle, genel olarak Helenistik astrolojiye dayanan bir isimlendirme söz konusu. Fakat birbirleriyle hiç alakası bulunmayan farklı coğrafyalardaki kültürlerin aynı güne aynı ismi vermelerine insan şaşırmıyor değil. Uzaylılar? Illuminati? Kertenkele insanlar?
Not: Şu bilgileri de yıllar önce Arif'in Manchester'a attığı golü ararken bulmuş, kökenlerini araştırmış ve çöplük hafızama atmıştım. Kullanacağımı hiç düşünmüyordum ama kısmet bugüneymiş.