Kayıp Rıhtım Arşiv Forum
Kurgu Edebiyatı => Yüzüklerin Efendisi => Fantastik Edebiyat => Orta Dünya Günlükleri => Konuyu başlatan: mbdincaslan - 23 Ekim 2012, 08:58:54
-
Bu başlıkta, Orta Dünya'daki karakterler, olaylar, imgeler, olgular ve kurguların, Tolkien'in beslendiği kaynak olan mitolojideki köklerini paylaşacağım. Genellikle oğlu Christopher Tolkien tarafından derlenip yayına sunulan notları ve mektuplarından faydalansam da, bunlar öznel tespitlerdir, tamamen şahsi görüşlerimdir, bunu göz önünde bulundurunuz.
Esasında çok sistemli bir çalışma yapıp, bütün Legendarium'u (legendarium, eskiden aziz menkibeleri derlemelerine verilen isimdi, Tolkien kendi mitolojisini böyle adlandırmıştır.) tarayarak, eksik gedik bırakmadan eklemek lazım. Ama öyle düzenli ve sorumlu bir insan değilim. Rastgele eklemeler yapacağım.
Başlayalım o zaman :)
Yaratılışın şarkı ile gerçekleşmesi motifi: Sami dinlerde, özellikle batıni inanışlarda karşımıza çıkar. Hristiyanlık için, "angelic" dil müzik dilidir ve ölü ruhlar, bizdeki cennet tasvirine benzemeyen "ruhani" bir cennette müzik icra ederler. İslam'da ise, tasavvufta çok belirgindir. Tolkien'in Ainulindale'siyle neredeyse birebir örtüşen bir tasavvuf inanışı, ruhların dünya yaratılmadan önce, "bezm-i elest" isimli bir "meclis"te toplandığını söyler ve "müzik" kavramına, "avaze-i elest" der, "elest meclisinin sesi". Buna göre ilk müzik, o mecliste icra edilmiştir.
Thingol'ün Beren'den silmaril istemesi: Bizdeki dağı delmesi beklenen Ferhat gibi, eski Kelt hikayelerinde, kızına talip olan erkekten kız babası, ulaşılması güç bir mücevher getirmesini isterdi.
Hurin'in soyunun lanetlenmesi: Völsungga Saga'da, Völsung Odin'in seçilmişidir. Bu yüzden soyunun başı belalardan kurtulmaz, zira Odin'in seçilmiş soyu, ölüp, ölen yiğit savaşçıların gittiği valhalla'ya (valhöll) gitmeleri gerekir; seçilmiş olmak bir nevi lanettir.
Turin Turambar: Kendisiyle ilgili bir başlık açtım, Völsungga Saga'ya değinerek, tekrar etmeyeyim.
Yüzük: Hem Niebelungenlied'de, hem kuzey versiyonu Edda'da, "cücenin yüzüğü" motifi vardır, cüce Andvari'ye ait, lanetli bir yüzük.
Ejderhaların altın yığması: Aynı efsanede, Ejderha Fafnir, altınları inine yığmış ve tepesine çökmüştür.
Gandalf: Jungçu arketipler kuramındaki yaşlı bilgenin karşılığıdır, Odin'e benzer. Ayrıca ismi yine efsanelerden alınmıştır.
Hobbit'teki cüce isimleri: Tamamı eski İskandinav metinlerinden alınmıştır.
Eorl'un ağıdı: Tolkien bu şiiri, ilk mısrası neredeyse tamamen aynı olan eski İngilizce bir ağıttan esinlenerek yazmıştır.
Kırılmış kılıç ve yeniden dövülmesi: Völsung yadigarı kılıç, kırılmış ve torunu zamanında yeniden dövülmüştür.
Valar: Neredeyse tamamıyla İskandinav savaş tanrıları Aesir'den etkilenmiştir. Orome'nin borusu ve Heimdall'ın borusu gibi...
Elfler, Troller ve Cüceler: Eski İskandinav metinlerinde ve Keltlerde doğrudan elflere, trollere, cücelere ya da eşdeğerlerine rastlarız. Bir de, Tolkien sanırım okumamıştır ama, Elfler, Çerkes mitolojisindeki Nartlara benzerler. Nart mitolojisi başlığında Nartları açıklamıştım. Karaçay (Türk) versiyonunda Nartlar doğrudan atalar iken, Çerkes versiyonunda Nartlar atalar değil, "insanlara bildikleri herşeyi öğreten latif varlıklar"dır.
Ortadünya: İskandinavların algısında evren dokuza bölünmüştü. En üstünü "asgard" idi, Aesir tanrıları burada yaşardı. Midgard, "orta dünya" ise, insanların yaşadığı orta düzeydeki evrendi.
Mandos Salonları: İskandinav "Valhalla"sı ile benzeşir.
Elfçe: Keltçe ve Fince'den esintiler taşır
Rohan Dili: Eski İngilizce'den esintiler taşır
Cüce Dili: İbranice gibi sami dillerden esintiler taşır (kök yapısı vs. Tolkien'in ilgili mektuplarına bakabilirsiniz.)
Kara Lisan: Tolkien'in dediğine göre, sondan eklemelidir. Fonetik özelliklerini de ele aldığımızda, Altaic dillerden esintiler taşır.
Eru: Transandantal tanrılı dinlerden (sami dinler) esinlenilmiştir
Feanor'un başkaldırışı: Tolkien, İskandinav kökenli "godlaus" (tanrısız) terimi üzerinde çok duruyor ve verdiği dersler hakkındaki notlarına bakarsak, bu "godlaus"ların, kendi kudreti ve iki eliyle yaptıklarından başka hiç bir şeye inanmayan, hiç bir tanrısal varlıktan beklentisi olmayan, kendi yolunu çizen adamlar olduklarını düşünüyor. Feanor, bu godlaus olgusunun yansımasıdır.
Earendil: Irlanda halk söylenceleri Immram'dan ve onun Hristiyan yansıması Aziz Brendan öyküsünden esinlenmiştir. Aziz Brendan denizlerin ötesine yolculuk ederek, "kutsanmış ada"ya ulaşmıştır ve bütün Immram efsanelerinde, "öte dünyaya" deniz yoluyla yolculuk yapılması motifine rastlanır.
Şimdilik bu kadar, aklıma geldikçe eklerim...
-
Çok güzel bir çalışma olmuş. Daha önceden de okuduklarımla pekişti.Cücelerin ibranilerden esinlenerek yapıldığını orkların moğol ve türklerden, Gondor'un büyük Roma'dan olduğunu biliyordum fakat Rohanlıların ingilizlerden esinlenerek yapıldığını bilmiyordum.
-
Çok güzel bir çalışma olmuş. Daha önceden de okuduklarımla pekişti.Cücelerin ibranilerden esinlenerek yapıldığını orkların moğol ve türklerden, Gondor'un büyük Roma'dan olduğunu biliyordum fakat Rohanlıların ingilizlerden esinlenerek yapıldığını bilmiyordum.
Teşekkür ederim. Ancak "esinlenme" hususunda bir ekleme yapmam lazım. Tolkien, alegoriyi sevmediğini belirtir ve alegori yaptığı iddialarını şiddetle reddeder. Tolkien'in yaptığı, kuzey batı mitolojisine hakim olan arketipleri belirleyip, bu arketipleri kullanarak yeni bir mitolojik metin yaratmaktır. Orklar Türklerden esinlendi ya da Türklerin izdüşümü diyemeyiz; diyebiliriz ki, Sigurd ve Gudrun efsanesinde görüldüğü gibi, asırlardır batıya at süren "Altaylı"lar, batının kolektif bilinç altında "korku" ile özdeşleşmiştir, bu yüzden Tolkien kara lisanı, Altaylı dile benzer bir şekilde yaratmıştır.
-
Ya peki orkların kullandığı kısa yaylar, kısa boylu olmaları dediğin gibi altay dil ailesi özellikli bir dil kullanması bana sözün pek doğru olmadığını söylüyor. Hayır cüceleri İskandinavlardan aldı deyince sorun olmuyor da orkları
Türklerde aldı deyince mi görsellerle anlatım oluyor. Rhün nasıl uzak doğu olunca sorun olmuyor bizim için orklar türklere benzeyince de sorun olmamalı.
-
Görsellerle anlatım değil, lütfen ne dediğimi bir daha okuyunuz. Tolkien, arketipleri keşfedip, onlara yeni anlamlar yükleyerek, yeni bir kurgu yarattı diyorum, ve kendisi "alegori" yaptığı iddialarına karşı çıkıyor. Dediğimin özeti şudur: Cüceler nasıl yahudi değilse, Orklar da Türk değil. Sauron Hitler değil, Gondor Roma değil. Eğer bir yansıma, alegorik ilişki söz konusu ise, ancak kuzey-batı mitolojik dairesindeki arketiplerin oluşumuna sebep olan "kaynak" ve "kök"ler ile bir yansıma ilişkisi kurulabilir.
-
Artık burada değil, şurada devam edeceğim bu çalışmaya:
http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-1/ (http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-1/)
sanırım 5-6 bölümlük bir çalışma olur. Tolkien evreninin mitolojik arkaplanını anlatacağım. İlgilenenleri beklerim.
-
seri devam ediyor, Orta Dünya'nın Mitolojik arkaplanını ele aldığım yazı dizisinin ikinci bölümü:
http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-2/ (http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-2/)
-
http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-4/ (http://www.kayiprihtim.org/portal/inceleme/tolkien-ne-yapti-bolum-4/)
-
böyle başladı, 70 sayfa civarında bir kitapçık oluyor, kısmetse...
-
iyi bir çalışma olmuş, ilk fırsatta okuyacağım. Tolkieni yıllar önce okumuştum, geçenlerde internetten bir seri Tolkien aldım. Silmarillionla başladım okumaya. Sevdim, sanırım yeni idolüm Tolkien olacak. Bu tamamlayıcı çalışmanız için emeğiniz için teşekkür ederim