Kayıp Rıhtım Arşiv Forum
Kurgu Güncesi => Tartışma Platformu => Konuyu başlatan: Hurin - 30 Nisan 2011, 00:24:34
-
İrlanda'da olduğum süre içerisinde elimden geldiğince ingilizce kitap okumaya çalıştım. Bu kitaplardan ikisi ise Orhan Pamuk'a ait olan "Kar" ve "Benim Adım Kırmızı" idi. Kitapta bazı türkçe kelimeler ingilizcede daha kolay okunabilmesi için daha farklı biçimlerde yazılmakta. Mesela "Enişte" "Enishte" olarak yazılıyor bu şekilde yabancıların daha kolay okuyabilmesi sağlanıyor.
Sizce Türkiyedeki çevirilerde okunması zor olan veya basite indirgemek için böyle bir uygulama yapılmalı mıdır? Bunun yararı olur mu?
-
Ben geçen Hasan Ali Yücel klasikler serisinden Üç Silahşör okudum, aslından çevrilmiş ve en orjinale yakın çeviriler o seride. 780 sayfaydı sanırım. Sonra okul kütüphanesinde bir Üç Silahşörler kitabı buldum, kitap 80 sayfa, bir sayfa okuyorum benimkinin 10sayfasına denk geliyor filan neyse...
Adamlar öyle bişey yapmış ki, D'artagnan olarak yazılacak olan isim direk 'dartanyan' şekinde yazılmış, Rochelle yerine röşıl mı ne öyle bişey yazmışlar. Bence gayet berbat olmuş.
Fikrim şudur ki, fransızca, ingilizce veya başka herhangi bir dilden çeviri öykülerin en başında okunuşları yazmalı. Fakat kitap boyunca yazılışına karışılmamalı, D'artagnan örneğinde olduğu gibi olursa, berbat oluyor bence.
-
Adamlar öyle bişey yapmış ki, D'artagnan olarak yazılacak olan isim direk 'dartanyan' şekinde yazılmış, Rochelle yerine röşıl mı ne öyle bişey yazmışlar. Bence gayet berbat olmuş.
Sanırım senin okuduğun, çocuklar için basitleştirilmiş bir versiyonuydu. Gözümün önüne getirdim de, herhalde okurken bayağı konsantrasyonumu bozardı bu durum. Önerine katılıyorum ve artırıyorum, bundan sonra editörlerden okunuşlar için bir sayfa ayırmalarını isteyeceğim.
Biraz da utandım açıkçası bu konuyu gördüğümde :) Ejderha Mızrağı'nı o kadar sevmeme ve örneğin Caramon'un okunuşunu her seferinde merak etmeme karşın bir türlü elim gidip de araştıramadığımı fark ettim. Adının kökeni "caring", "özen gösteren, şefkatli vs." kelimesinden geliyormuş ve "care-a-mon" diye okunuyormuş :)
http://www.dragonlance-movie.com/forum/go/topic.asp?TOPIC_ID=377
-
Ben Fransız arkadaşların Yaşar Kemal'i "Yachar Kemal" olarak yazdıklarını bilirim. Eğlenmişlerdir herhalde.
-
Evet.Sefillerin 99 sayfalık Can Çocuk versiyonunda da öyleydi;Jan Valjan,Kozet,(en güldüğüm :) )Maryüs,Javer...
-
Buna neden gülünmesi gereken bir şey olması gerektiğini anlayamıyorum. Kendi alfabemizdeki harf okunuşuna göre yazmanın nesi bu kadar komik olabilir?
-
Türkçe kurallarına göre doğru değil. Farklı alfabelerle yazılan özel isimler Türkçe okunuşlarıyla yazılmaları gerekir. (Tchaikovsky yerine Çaykovski) Ama batı dilleri gibi Latin alfabesini kullanan dillerde özgün dillerinde yazıldıkları gibi yazmamız gerekiyor.
Ama mesela şöyle de bir örnek var: Don Kişot. Don Quijote şeklinde yazan yok sanırım ülkemizde. Komik olmak zorunda değil her zaman.
-
Sonra okul kütüphanesinde bir Üç Silahşörler kitabı buldum, kitap 80 sayfa, bir sayfa okuyorum benimkinin 10sayfasına denk geliyor filan neyse...
Adamlar öyle bişey yapmış ki, D'artagnan olarak yazılacak olan isim direk 'dartanyan' şekinde yazılmış, Rochelle yerine röşıl mı ne öyle bişey yazmışlar. Bence gayet berbat olmuş.
Ülkemizde yabancı dil eğitimi ilkokul seviyesinde başlasaydı özel okullar hariç (gerçi başladı mı bilmiyorum okul biteli asırlar oldu :P ) belki çocukların anlayacağını bildikleri için orjinal şeklinde bırakırlardı. Daha ömründe ilk kitaplarını okuyan genç dimağlar için kolaylık sağlanmış. Adı üstünde çocuklar için düzenlenmiş kitap.
Ve, Amras Ringeril'e katılıyorum.
Ejderha Mızrağı'nı o kadar sevmeme ve örneğin Caramon'un okunuşunu her seferinde merak etmeme karşın bir türlü elim gidip de araştıramadığımı fark ettim. Adının kökeni "caring", "özen gösteren, şefkatli vs." kelimesinden geliyormuş ve "care-a-mon" diye okunuyormuş :)
http://www.dragonlance-movie.com/forum/go/topic.asp?TOPIC_ID=377
Dandik animasyon filminde nasıl diyorlardı ki? Hatırlamıyorum bakmak lazım
-
Çeviri çok incelik isteyen bir iş. Eski zamanlarda bizimkiler de eserleri günümüze çevirirken Türkçeleştirirlermiş. Örnek vermek gerekirse üstat Halit Kıvanç'ın Asteriks çevirisi.
Halit usta çeviriyi yaparken gerek isimler olsun, gerek yer isimleri ve espriler olsun hepsini dilimize büyük bir başarı ile çevirmiş, bunu yaparken de ne anlamını ne de komikliğini kaybetmiştir. Mesela gerçek anlamı "Dikilitaş" olan (bir dikilitaş ustası olduğu için) Obélix dilimizde oburluğuna ithafen Hopdediks olmuştur. Büyücü Panoramix'in adı Hokus Pokus, köyün şefi Abraracourcix'in adı (kısa kol anlamına geliyor) şişmanlığına istinaden Toptoriks, köyün ozanı Assurancetourix (kapsamlı sigorta; "assurance tous risques" cümlesinin sesli uyumundan türetilmiş) ise Dertsiziks... Hatta postacı Galyalalırdan birine Pttiks deme cesaretini bile göstermiştir üstat. Yine çizgi romanda yalnızca "büyülü iksir" olarak geçen ve Galyaylılara insan üstü güç veren büyülü karışım "Deve gücü tazı hızı şerbeti" olarak çevrilmiş dilimize. Başarılı ve esprili bir çeviri olduğu gerçek. Ama isimler çok farklılaşıyor.
Şimdi ki çevirilerde de buna benzer bir yöntemin tercih edildiğini görüyoruz. Yeni baskılarda Hopdediks Oburiks'e, Hokus Pokus Büyüfiks'e, Dertsiziks ise Kakafoniks'e dönüşmüştür. Eskisi kadar bambaşka isimler değil de biraz daha gerçeğine yakın... Gerçi ben hala Hopdediks'i tercih ediyorum, orası ayrı...
Fransızlar bu çeviri işinde çok farklı şeyler çıkartıyorlar ortaya. Örneğin Yüzüklerin Efendisi serisindeki Frodo karakteri hep "Frodon" olarak geçer. Buradaki durum Hurin'in bahsettiği durumla aynı. Fransızlar son harfi okumadıkları için (mesela "qu'est que c'est?" sorusu "kes köse?" olarak okunur. Okunmayan harflerin çokluğuna dikkat edin) çevirmenler küçük hobbitimizin adının Frodon olarak yazılmasını uygun görmüşler. Böylece düzgün telaffuzu sağlamış olmuşlar. Aynı şey diğer karakterler için de geçerli. Mesela Meriadoc Brandebouc, Sam Gamegie ve Peregrin Touque gibi...
Fakat isimler konusunda bu kadar hassas olan Fransızlar yer isimlerinde aynı özeni göstermiyorlar. Shire'ın adı Comté yani ilçe olarak geçmiş dillerine. Harry Potter'daki meşhur büyücülük okulu Hogwards Fransızca eserlerde Poudlard diye geçer mesela.
Benim görüşüme göre isimlerin orjinalliği eserlerde korunmalı. Neden derseniz güzelim "Shire" ismini "İlçe" gibi saçma bir çeviriye yüz kez tercih ederim derim. Bu konudaki en başarılı ve doğru çalışma üstat Tolkien'in (dolayısıyla Metis'in) izlediği kitap sonu eklerdir bence. Bu tarz ek kısımlar sayesinde hem karakterlerin isimlerinin nasıl okunduğu (Celeborn: Keleborn gibi... Seleborn değil) okuyucuya aktarılmış hem de bir sürü doyurucu ekstra bilgi sunulmuş oluyor.
-
Fransızlar bu çeviri işinde çok farklı şeyler çıkartıyorlar ortaya. Örneğin Yüzüklerin Efendisi serisindeki Frodo karakteri hep "Frodon" olarak geçer. Buradaki durum Hurin'in bahsettiği durumla aynı. Fransızlar son harfi okumadıkları için (mesela "qu'est que c'est?" sorusu "kes köse?" olarak okunur. Okunmayan harflerin çokluğuna dikkat edin) çevirmenler küçük hobbitimizin adının Frodon olarak yazılmasını uygun görmüşler. Böylece düzgün telaffuzu sağlamış olmuşlar. Aynı şey diğer karakterler için de geçerli. Mesela Meriadoc Brandebouc, Sam Gamegie ve Peregrin Touque gibi...
Fransızlardan nefret etmek için daha fazla neden diyorum... Ne kadar burnu havada ve ben merkezciler şunlara bak ya... Neymiş Frodo doğru okunsun diye sonuna n eklemişler. Efendim o zaman biz de Shire'ı doğru okumak adına yazılışını 'Şayır' yapalım. Bazen sırf kendi dillerini yüceltmek ve yayamak için akla sığmayan şeyler yapıyorlar. İngilizce bilmeyen cahiller ordusu aslında Fransa. Ama adamlarda nasıl bir ego varsa ' Biz kendi dilimizden başkasını bilsek de konuşmayız' durumuna getiriyorlar.
-
"Tercüme kadına benzer. Güzeli sadık, sadığı güzel olmaz.”
Edit: Hangi erkeğin midesi hem çirkin hem de sadakatsiz bir kadını kaldırır ki?
-
bence özel kelimeler kesinlikle değiştirilemez. Tabi mecburi durumlarda istisnaları olabilir mesela aslı Tom Marvolo Riddle olmasına rağmen angrama uyması için Marvolo kelimesi Türkçeye Marvoldo diye çevrilmiş. Bu normal karşılanabilir ama gerçekten bazı kitaplarda çok saçmalıyorlar bence. Frodon falan... Çok güldüm.
-
Ama mesela şöyle de bir örnek var: Don Kişot. Don Quijote şeklinde yazan yok sanırım ülkemizde. Komik olmak zorunda değil her zaman.
Ne tuhaftır ki Don Quijote, Don Kişot diye de okunmaz İspanyolca'da. Yeryüzünde bizden başka Don Kişot diyen yoktur, "Don Kihote"ye. ;)
-
Ne tuhaftır ki Don Quijote, Don Kişot diye de okunmaz İspanyolca'da. Yeryüzünde bizden başka Don Kişot diyen yoktur, "Don Kihote"ye. ;)
Bunu bilmiyordum. Don Kihote demek çok garibime gitti. Aslına bakarsanız 20-30 yıl öncesine kadar Türkiye'de İngilizce bilen sayısı bir avuçkadarken, bu insanlar ne çevirse bizim halkımız benimseyecekmiş zaten. Şimdiki çevirmenlerin üzerinde ise doğal bir kontrol mekanizması var. İngilizce ve diğer yabancı dilleri bilen sayımız oldukça fazla. Yani Don Quijote günümüzde çevrilseydi ona Don Kişot diyeni mızraklarla kovalardık bence :)
-
Bunu bilmiyordum. Don Kihote demek çok garibime gitti. Aslına bakarsanız 20-30 yıl öncesine kadar Türkiye'de İngilizce bilen sayısı bir avuçkadarken, bu insanlar ne çevirse bizim halkımız benimseyecekmiş zaten. Şimdiki çevirmenlerin üzerinde ise doğal bir kontrol mekanizması var. İngilizce ve diğer yabancı dilleri bilen sayımız oldukça fazla. Yani Don Quijote günümüzde çevrilseydi ona Don Kişot diyeni mızraklarla kovalardık bence :)
Çok doğru. Ama çevirileri yaş gruplarına göre değerlendirmek gerek. Çocuk ve gençlik kitaplarında özel isimler hariç bazı isimlerin Türkçeleştirilmesi bana mantıklı geliyor, özellikle de içinde özel bir anlam, bir espri barındırıyorsa...
Şimdi ilk aklıma gelen Percy Jackson oldu. Seride özel isimleri aynen bıraktık ama bazı kavramları Türkçeleştirdik, Percy'nin kılıcı ve en yakın arkadaşı örneğin. Kılıcın isminde bir anlam var, "deniz" ile bağlantılı. Riptide'ı İngilizce bıraksaydık hem okunuşu zor olacaktı hem de anlam kaybedecekti, eh "Dalgakıran" da fena bir isim olmadı bir kılıç için.
Grover ise içinde espri bulunan isimlere denk düşüyor. Malum, kendisi yarı keçi. Grover sözcüğü de "otlayan, çayırlara ait olan" anlamında. Keçi-koyun çağrışımı yapacak bir isim bulmak istedik ve de seride tüm satirlerin ve nimfelerin İngilizce isimlere değil de, doğa çağrışımlı isimlere sahip olduğu düşünüldüğünde ona öyle bir isim yakıştırmak gerekti. Grover bıraksaydık Türk okur için herhangi bir İngilizce isim olacaktı ve barındırdığı anlamı, espriyi kaybedecekti. Bu yüzden de ona "Kıvırcık" dedik.
Ama Percy'yi "Pörsi" diye yazmayı düşünmek bile tüylerimi diken diken ediyor!
-
Bunu bilmiyordum. Don Kihote demek çok garibime gitti. Aslına bakarsanız 20-30 yıl öncesine kadar Türkiye'de İngilizce bilen sayısı bir avuçkadarken, bu insanlar ne çevirse bizim halkımız benimseyecekmiş zaten. Şimdiki çevirmenlerin üzerinde ise doğal bir kontrol mekanizması var. İngilizce ve diğer yabancı dilleri bilen sayımız oldukça fazla. Yani Don Quijote günümüzde çevrilseydi ona Don Kişot diyeni mızraklarla kovalardık bence :)
Çok doğru. Ama çevirileri yaş gruplarına göre değerlendirmek gerek. Çocuk ve gençlik kitaplarında özel isimler hariç bazı isimlerin Türkçeleştirilmesi bana mantıklı geliyor, özellikle de içinde özel bir anlam, bir espri barındırıyorsa...
Şimdi ilk aklıma gelen Percy Jackson oldu. Seride özel isimleri aynen bıraktık ama bazı kavramları Türkçeleştirdik, Percy'nin kılıcı ve en yakın arkadaşı örneğin. Kılıcın isminde bir anlam var, "deniz" ile bağlantılı. Riptide'ı İngilizce bıraksaydık hem okunuşu zor olacaktı hem de anlam kaybedecekti, eh "Dalgakıran" da fena bir isim olmadı bir kılıç için.
Grover ise içinde espri bulunan isimlere denk düşüyor. Malum, kendisi yarı keçi. Grover sözcüğü de "otlayan, çayırlara ait olan" anlamında. Keçi-koyun çağrışımı yapacak bir isim bulmak istedik ve de seride tüm satirlerin ve nimfelerin İngilizce isimlere değil de, doğa çağrışımlı isimlere sahip olduğu düşünüldüğünde ona öyle bir isim yakıştırmak gerekti. Grover bıraksaydık Türk okur için herhangi bir İngilizce isim olacaktı ve barındırdığı anlamı, espriyi kaybedecekti. Bu yüzden de ona "Kıvırcık" dedik.
Ama Percy'yi "Pörsi" diye yazmayı düşünmek bile tüylerimi diken diken ediyor!
Haklı olabilirsin ama bence orijinal halde kalması daha iyi olurdu. Yani sonuçta bu kişi ismi. Dalgakırana gelince. Bu daha kabullenilebilir. Ama orijinal ismini okumak benim daha çok hoşuma giderdi. Anlamları da dipnot olarak sayfanın altında verilirse gayet hoş olurdu. Tabi herkesin görüşü kendine :)
-
merhaba arkadaşlar:
Tartışmanıza bende bir yerlerden katılmak isterim. Aslında konu uzun uzun tartışılacak bir konu. Ama unuttuğunuz bir şey var ki dilimiz gerek konuşma gerekse yazı dili olarak çok eski ve köklü. Üstelik oldukça yaygın. Binlerce kilometre doğuya veya batıya hatta kuzeye gitseniz Türkçe konuşanlara rastlayabilirsiniz. Komşularımızın dillerinde bizden pek çok sözcük bulabiliriz. Tabi doğal olarak onlardan da bize kelimeler girdi. Bu ise dilimizin zenginliğini gösterir. Eğer biraz türkçe grameriyle uğraştıysak bunun farkına varabiliriz. Türkçe uzun yıllar imparatorluk dili olarak varoldu. Osmanlılarda da böyleydi Selçuklularda da hatta Hunlarda da. O zaman bu zenginliği çevirilere yansıtmayalım ki. Yukarıda bir arkadaşın örnek verdiği Asteriksi uzun yıllar bu haliyle okumuştum gazetelerde dergilerde. Obelikse Oburus demenin nesi kötü. Yüzüklerin efendisini okurken yapılan Türkçeleştirmeler o kdar sıcak ve sempatik gelmişti ki. Okuduğunuzu biraz daha kendinizden hissediyorsunuz. Bu nedenlerle çevirilerin çevrildiği dillere uygun olarak yapılmasını doğal buluyorum.
-
Belki hepsinde çevrilmesi uygun değil. Don Kişot ve Porsi örneklerindeki gibi. Ama bazı yazarlar da fantazya yapacağım diye isimleri "emoca" yazıyor. Bu konuda Unutulmuş Diyarlar iyi bir misal olabilir. Her özel kelimede harften çok kesme işareti var. Bir de çevirmenin başarısız çevirisi de olunca kitap okunmuyor.
-
Ben de kitapların başına okunuşlarının yazılmasından yanayım. Notre Dame'ı okurken çizgi filmden hatırladığım kadarıyla canlandırmaya çalışmalarım hala aklımda :D
İngilizce olan ve artık çoğu kişinin okunuşlarını bildiği John du, Chris ti, Marry ydi bunun gibi isimlerden değil de Fransızca, İspanyolca ne bileyim Korece(!) asıllı kelimelerin yazılması daha yerinde olur.
Güzel çevirilere örnek Ejderha Mızrağından.. Nehiryeli ve Altınay çevirileri gerçekten başarılıydı. Goldmoon ve Riverwind yerine Türkçe isimler kullanmak daha hoş olmuş.
-
Bence kesinlikle çevirmenin alacağı bir inisyatif olmalı, onun kararı olmalı bu. Bir arkadaşımız da Asterix örneği vermiş. Çok yerinde olmuş. Bununla birlikte "Pıtırcık" serisi de bence çok iyi bir örnek. Çevirmen Türkçeleştirebildiği zaman harika. Aynı şekilde özellikle çocuk kitaplarında Türkçe okunuş yazılmasını da sakıncalı bulmuyorum ben. Neticede biz, J.K Rowling bilmem kaç yıl sonra çıkıp da doğru okunuşunu söyleyene kadar Hermione'ye "Hörmi-van", "Her-mone", "Hörmiyon" demiş insanlarız; ama doğrusu "Hör-may-oğ-ni" çıktı. Bunun doğrusunu öğrenmiş olmak benim çok hoşuma gitmiş, beni rahatlatmıştı şahsen.
Bir de doğrusunu göstermeyince bir noktada kemikleşiyor ve tüm bir nesil yanlış telaffuz ediyor. Örneğin, converse markasını "konvers" diye okuyoruz. Nike markası normalde "Nay-ki" diye okunmasına rağmen "Nayk" diyoruz. Benzer şekilde Photoshop vs. yazılımları yapan Adobe firmasına da "A-do-bi" dememiz gerekirken "A-dop" diyoruz.
Son olarak da, dediğim üzere, çevirmenin işi ve rolü çok büyük bence bu noktada. Hepimiz Harry Potter kitaplarını Sevin Okyay ve Kutlukhan Kutlu çevirdiği için çok şanslıyız. Legilimency, Occlumency olgularını "Zihnefend ve Zihinbend" olarak çevirmişlikleri var. Horcrux-Hortkuluk ikilisi Tom Marvolo Riddle - Tom Marvoldo Riddle ikilisi vs. vs. liste uzayıp gidiyor.
Şaka, son değilmiş. Son madde şimdi geliyor. İnsan böyle çevirmen kurnazlıklarını çok takdir ediyor. Ben Neil Gaiman'ın Mezarlık Kitabı'nı İngilizce olarak okumuştum. Orada "Man Jack" adında bir karakter. Aynı zamanda kitabın bir bölümünün adı da "Every Man Jack". İngilizce'de çok tatlı bir dil oyunu olmuş yani.
Bir gün bir kitapçıda Türkçe'sini elime aldığımda "Man Jack" karakterini "Jack Denen O Adam" diye çevirdiklerini gördüm. Bahsi geçen bölümün adı da "Jack Denen O Adamlar" diye değiştirilmişti.
Kitabı okuduğumdan beri "bu kitabı ben çevirmeyi isterdim" diyordum zaten ve hep "Man Jack"i "Herifçioğlu Jack" diye çevirmeyi düşündüm. Böylelikle bahsi geçen bölümün adı da "Her-ifçioğlu Jack" (yani onlardan her biri) gibi okunabilecekti. Bunu da niye anlattım şimdi bilemedim. ama işte böyle.
-
Gölge E-Dergi'nin son sayısında bu konuyla ilgili oldukça kaliteli ve doyurucu bir dosya konusu hazırlanmış; "Fantastik Kurgu ve Bilim Kurgu’da Dil." Konuyla ilgili makaleler ise Ahmet Yüksel, Kayra Keri Küpçü, Erbuğ Kaya, Sadık Yemni, İlke Keskin, Özgür Özol ve Ayşe Övün tarafından kaleme alınmış. İlginizi çektiyse buradan (http://issuu.com/golgedergi/docs/golge_e-dergi_subat_2012_sayi_53) okuyabilirsiniz.