Halıcığının tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar önce hayvan postlarını kullanıyorlardı. İhtiyaçları arttıkça, ihtiyaçlarına uygun post bulamadıkları için, post taklidi yaygılar ürettiler. Zamanla sevdiklerini de desenleştirerek, bügünkü halının kaba örneklerine ulaştılar. Kısaca halı insanoğlunun doğaya karşı ve doğayı kendine uydurma mücadelesinin ilk ürünlerindendir.
Günümüze kadar gelen halı, yaşantımıza ekonomik, sosyal ve kültürel olarak önemli bir yer tutar. Gerek Türklerdeki, gerekse doğu ülkelerindeki ev dekorasyonundaki başlıca unsur halı ve kilimdir.
Önce kuzusundan veya koyunundan yününü kırpar. Elde ettiği yapağıyı derede veya akarsuda yıkar. İyice temizlikten sonra yünü güzelce kabartır ve elde ettiği köpük gibi yünü eğirir. Artık ipini elde etmiştir.
Sıra yünlerin boyanmasına gelmiştir. Çevresinden bildiği otları, kökleri toplar ve elindeki yünleri anasından atasından gördüğü usüllerle kaynatır. Değişik renklerle ihtiyacı kadar ipi elde ettikten sonra fazla boyaları akana kadar, yeniden iyice yıkar. Artık dokuma tezgahına dokumaya kalmıştır. Ve yüreğini de koyarak başlar dokumaya.
Bu arada da oğlu evlenme yaşına gelmiş analar da oğullarına kız bakmaya başlarlar. Gelinlik çağdaki kızların evlerine daha sık girip çıkmaya, kızın marifetlerini, huyunu suyunu anlamaya çalışırlar. İşte kızların çeyizlerine dokudukları halı ve kilim ruhlarının aynası, marifetlerinin diplomasıdır.
Sanırız bu örnek halı ve kilimin Anadolu'daki sosyal önemi hakkında yeterli bilgiyi vermektedir.
Halının üç elemanı vardır. Bunlar sırası ile halının temelini oluşturan saçak uzantıları şeklinde dışarıya taşan çözgü kısmı, enlemesine giden ipler şeklinde atkı kısmı ve halının tüylerini meydana getiren düğüm kısmı. Halının işçiliği incelendiğinde düğümün çeşidi yanında, atkı ve çözgünün de özellikleri, özellikle kullanılan malzemenin çeşitliliği yönünden araştırılmalıdır.
Kullanılan Boyanın Çeşidi ve Kalitesi
Kullanılan boyalar da ikiye ayrlır. Kök boyalar ve sentetik boyalar. Kök boyalar bitkilerden ve bitki köklerinden yapılır. Günümüzde çok mükemmel sentetik boyalar da söz konusudur. Ve çok güzel sonuçlar elde edilmektedir. Ancak hiç bir zaman kök boyaların o üç boyutlu parlak güzelliği veremezler. Bu nedenle kök boyalar tüm eksperlerin tercihidir. Ancak gittikçe kaybolmaya yüz tutmaktadır.
Desen ve Kompozisyon
Desenleri de geleneksel ve ticari desenler olarak ikiye ayıracağız. Ticari desenler hayal gücüne dayalı anlatımla müşteri tarafından beğenilebilirler. Ancak geleneksel desenlerle Türk kültür ve felsefi yapısının tüm unsurları yer alır. Her desenin bir anlamı, her anlamda da derin ve köklü bir felsefe vardır.
Yaş
Halının yaşı, halının garantisidir. Elli yıl kullanılmış ve hiçbir şey olmamış, hiç bozulmamış halı, kendini kanıtlamış halı demektir. Ve iyi bir halı eskidikçe güzelleşir. Bu nedenle eski halı, yeni halıya her zaman tercih edilir.
Biraz da kilimler üzerinde duralım. Kilimlerin de kalitesini belirleyen faktörler halı ile aynıdır. Ancak bazı kilimlerin dokunuşu daha zor, emeği daha fazla, daha dayanıklı ve dekoratiftir. Şimdilik halıya oranla daha ucuz olmakla birlikte, yakın gelecekte halıdan daha pahalı olacaktır.
Kilimlerin desenleri de halıya büyük bir benzerlik gösterir ve aynı anlamı içerirler.
Sonuçta el dokuması halı ve kilim, kadınlarımızın emeğinin ve yüreğinin birleştiği en zor ve en ğüzel el sanatlarından birisidir.
0 Yanıt
1926 Gösterim