Konu: Nart Mitolojisi

[mbdincaslan]

Nart Mitolojisi, Kafkasya'nın mitolojisidir. Esasen Çerkeslere (Adige) ait olmakla birlikte, Kafkasya'ya yerleşen Hint Avrupalılar (Osetler) ve Türkler (Karaçaylar) tarafından da benimsenmiş ve çeşitlendirilmiştir. Bu yönüyle, üç farklı versiyonundan bahsedilebilir: Yerli - Hint-Avrupalı-Türk

Yerli mitoloji de, Abhazlar ve Adigelerde farklılıklar gösterir.

Karaçay (Türk) versiyonu, yer yer Oğuzname ve Alpamış Destanı (ki Alpamış Destanı bütün Türk efsanelerine bir şekilde kaynaklık etmiştir desek yeridir.) ile benzerlikler arz eder.

Nartlar, Yunan mitolojisindeki "Titan"lara benzer bir "antropomorfik"ler (insan suretli) topluluğudur. Versiyonlara göre, "ne" oldukları değişebilir. Çerkes versiyonunda Nartlar insanlarla alakadar olmayan, tanrısal ya da yarı tanrısal varlıklar olarak görülürken, Karaçay versiyonunda Nartlar "atalar"dır. Ki, Karaçay'lar, atasözü yerine "Nart sözü" derler.

Çerkes versiyonu, diğer dünya mitolojilerine paralel bir biçimde, belli bir "alan"da uzmanlaşmış figürler örgüsü olarak göze çarpar. Nart Werserıj Bilge (Nartların anası) iken, Tlepş "form üstadı"dır (demirci), Setenay bilge-savaşçı (Athena) özelliği gösterirken, oğlu Sosruquo Marduk'a ya da Gılgamış'a benzer.

Karaçay versiyonunda, Nart mitolojisinin "eski yiğitler hikayeleri"ne benzediğini görürüz. Wezirmes, Setenay, Sosuruk, Çerkeslerle paylaşılan karakterlerdir. Ayrıca "Karaşavay" gibi, Karaçay kahramanları da, Nart mitoloji örgütüne dahil olarak kendilerine yer bulurlar.

Nartlar, söylencelere göre, "devler" ile savaşırlar ve Karaçaylar "dev"lere, "emegen" derler.

Nart kelimesinin kelime anlamına dair tezlere değinirsek, "Nart" sözcüğü;

Kimi araştırmacılara göre Abhazca "o yiğitler" manasına,
kimilerine göre Moğolca "soylu" manasına
Kimilerine göre, bir takım Türk lehçelerine göre "kahraman" manasına gelir. Ayrıca "ışık" sözcüğünün anlamıyla ilintili olduğunu savlayan araştırmacılar mevcuttur.

[Kuzen]

Diğer versiyonlarını da yazsaydın daha iyi olurdu ama yine de teşekkürler bilmediğim bir mitti bu.

[mbdincaslan]

rica ederim. yaptığım bir röportajı, dergi yayımlandıktan sonra buraya koyacağım. o daha açıklayıcı olacaktır...

[Kuzen]

 Bekliyorum o zaman ne diyeyim

[mbdincaslan]

Nart mitolojisi ile ilgili bir not eklersem;

Karaçay(Türk) versiyonundaki Nartlar, doğrudan "atalar"dır. Karaçaylar "atasözü" yerine "Nart sözü" derler, ve ettikleri bir duada, giriş kısmında, Nartları ata olarak kabul ettikleri görülür:

"Teyri, seni kulungma, kesim de Nart uluma"
(Tanrı, senin kulunum, kendim de Nart oğluyum)

Ancak ilginçtir ki, Çerkes versiyonunda Nartlar, insanlarla ata-döl ilişkisinde değildirler. Nartlar, Eric von Daniken'in tasavvurundaki "dünyalılara medeniyet getiren uzaylılar" gibi "gök"ten gelmişler ve Nart Sosruqo doğduktan ve Nartların hakimi olduktan sonra, tekrar göğe çıkmışlardır. Ancak bu süreçte, insanlara maden işlemeyi, tarımı, savaşı, bilgeliği öğretmişlerdir.

Bu açıdan, Çerkes Nart Mitolojisi'ndeki Nartlar, Tolkien'in Legendarium evrenindeki "Elfler"e benzerler. Elfler de insanlarla ata-döl ilişkisinde değildirler ancak, insanların "usta"ları, öğreticileridirler.

[Kuzen]

 Şimdi daha güzel oldu. Diğer birçok mitoloji ile ortak bir başlangıcı var. Bence uzaylı fikri mantıklı gözüküyor.

[mbdincaslan]

dergi yayımlandı, ama biraz üzerinden geçmesi gerekiyor. röportajı hemen koyarsam, dergi almaz insanlar o zaman daha ayrıntılı açıklamalar bulabilirsiniz.

aklıma gelen notları da ekleyeyim. Çerkes versiyonuna göre;

Nart Werserıj, Nartların annesi ve ilk lideridir. Çerkesçe "worşer", sohbet demektir ve Werserıj kelimesi de, worşer, yani söyleşmek ile aynı köktendir. Kendisiyle yaptığımız röportajı yayımlayacağım Balkar Selçuk'un dediğine göre Werserıj'ı açıklarsam; "varlıkla senli benli olan" demek. Yani varoluşa dahil olan en küçücüğünden en büyüğüne, bütün varlıklarla söyleşebilen, onların "iç"ine hakim olan. Kendisi bilgeliği temsil eder.

Nart Setenay, Werserıj'ın kızı, Sosruquo'nun annesidir. Yunan mitolojisindeki Athena'ya benzer. Hem bilge, hem savaşçıdır.

Karaçay (Kafkas Türkleri) araştırmacı Ufuk Tavkul'a göre, Setenay ismi Türkçe'dir. Balkar Selçuk da, Setenay isminin kesinlikle Çerkesçe olmadığını söylemişti. Ufuk Tavkul'un dediğine göre, "sata", Tatar ağzında "mercan" demektir. Setenay'a bu isim, deniz tanrıçası tarafından kaçırıldığında vaktini geçirdiği diyarda, mercanlarla oynadığı için verilmiştir.

Sosruquo, Nart mitolojisinin temel kahramanıdır. Devlerle ve diğer Nart sülaleleriyle savaşmış ve hepsini yenmiş, ardından göğe çıkmıştır.

Karaşavay, mitolojinin Karaçay versiyonunda geçer. Nartlardan eğitim almış büyük bir kahramandır. Karaçayların en bilindik tarihi simasıdır. Elbruz Dağı (Karaçaylar Elbruz Dağı'na Mingitav derler. Mingi: Bengü, ebedi. Tav: Dağ. Mingitav: Ebedi Dağ) zirvesinin çatallı oluşunu, Karaçaylar, Karaşavay ile alakalı bir mitle açıklarlar: Karaşavay'ın atı, Elbruz'un zirvesinden atlarken, toynağı zirveye çarpmıştır, dağın zirvesi o zamandan beri çatallıdır.

[darrel standing]

Yunan mitolojisindeki Promethus efsanesi ile Nart Nesren Jake'nin öyküsü hemen hemen aynıdır. Nesren Jake de Promethus gibi tanrıların ateşini çalar ve ceza olarak dağlara zincirlenir, kartallar her gün ciğerini parçalar. Promethus da Kafkas dağlarına zincirlenmiştir bu arada.

[grikunduz]

Bir başka benzerlik de Sosriko ile Achilles arasındadır. Sosriko taştan doğduğu zaman Demirci Debet kızgın Sosrikoyu ayak bileklerinden tutarak su vermiştir. O yüzden kızgın anında soğuk su görmeyen bileği demir gibi sertleşen tüm vücudunun aksine yumuşak kalmıştır. İşin sonunda da orasından yediği kılıç darbeleri ile öldürülmüştür gene.

[maviadige]

Paylaşım için teşekkürler, duymamıştım bunu. Genel olarak mitoloji konusunda pek bir bilgim yok zaten.