Konu: Ötekiler Arasında - Jo Walton

[Denaro Forbin]

2011 Nebula En İyi Roman, 2012 Hugo En İyi Roman, 2012 BFS En İyi Fantezi Romanı gibi alanında en önemli ödülleri toplayan Jo Walton imzalı "Ötekiler Arasında" raflardaki yerini almaya hazırlanıyor!

Morwenna Phelps (Mori), perilerin ve insanların dünyası arasında sıkışık bir hayat yaşamaktadır. Galler’de yetişen Mori’nin en yakın arkadaşları periler ve bilimkurgu romanlarıdır. Deli bir büyücü olan annesi, perileri karanlık bir sona doğru sürüklemeye çalıştığında Mori kendisini topal bırakacak büyülü bir savaşta onunla yüzleşmek zorunda kalır… ve ikiz kız kardeşi ölür.

Yaşadığı üzücü olaylardan sonra İngiltere’ye, onu ve kardeşini doğumlarında terk eden babasının yanına gönderilir. Burada arkadaş bulmakta zorlanan Mori, büyü yaparak kendisi gibi düşünen insanları çevresine toplamak ister, ama yaptığı büyü annesinin dikkatini çeker. Bu durum, Morwenna’yı yıllardır kitaplardan öğrendiği her şeyi kullanmasını gerektirecek bir hesaplaşmaya doğru sürükler.

“Tesadüfler zincirini oluşturan şey büyünün ta kendisidir… Parmaklarınızı şaklatarak bir gül yaratabilirsiniz ama bunun asıl nedeni uçakla geçen birinin tam o esnada düşürdüğü gülün elinize konmasıdır. Gerçek bir kişi, gerçek bir uçak ve gerçek bir gül vardır, ama elinizde bir gül tutuyor olmanızın sebebi büyü yapmamış olduğunuz anlamına gelmez.”

Modern fantezi klasikleri arasında yerini şimdiden alan Ötekiler Arasında; Hugo, Nebula ve Dünya Fantezi ödüllerinin üçüne birden aday olmayı başaran –ve ikisini kazanan– çok az sayıda kitaptan biri.

Yolu Tolkien, Le Guin ve Vonnegut’tan geçen herkesin kendisini bulabileceği “anı”lar taşıyan bu eser, fantastik ve bilimkurgu edebiyatının esinlerini bir araya getiriyor. Günlük biçiminde yazılmış olan Ötekiler Arasında sadece bir roman değil, tüm bilimkurgu ve fantastik edebiyat dünyasına topyekûn bir övgü ve selamlama.

Bu bol ödüllü eser dilimize M. İhsan Tatari tarafından çevrildi. Yayına hazırlığını ise Alican Saygı Ortanca üstlendi. TÜYAP Kitap Fuarı’ndan satın almaya başlayabileceğiniz kitabın tanıtım ve künye bilgileri için buraya tıklayabilirsiniz.

[Grayswandir]

Onca ödülü, yorumu görünce aldım ama beklentilerimi biraz bile karşılamadı. "Topyekûn bir övgü ve selamlama" olduğu doğru, fakat kesinlikle bir fantastik roman değil. Belki bir gençlik hikayesi olabilir, ama o kadar. İçine sos olsun diye fantezi ögeleri katılmış gibi duruyor. Bir kurgudan çok bir rehber gibi. Sağlayacağı en büyük fayda içinde adına rastlayıp okumak isteyeceğiniz kitaplar olabilir, çünkü gerçekten çok fazla kitaptan bahsediyor. Sonuç olarak: Büyük hayal kırıklığı.

[mit]

Eh... benim de pek severek çevirdiğim bir kitap olmadı açıkçası. Çok fazla kitaptan bahsediyor, doğru ama okunmaya değer olan nadir şeylerden biri de bu kişisel yorumlar zaten. Onun dışında Mori'nin hayat ağacını, Galler'deki eski yaşantı biçimlerinin nasıl olduğunu, tek dostu kitaplar olan genç bir kızın (yani aslında yazarın, çünkü kendisi de Galli, topal ve yatılı okulda yetişmiş) çektiği zorlukları ve aşk maceralarını okuyoruz.

Periler, kitaptaki bir diğer ilginç unsur. Sık sık Tolkien'in elfleriyle karşılaştırılıyorlar ve onların bulunduğu kısımların gayet ilginç olduğunu söyleyebilirim. Zaten bir perilerin göründüğü yerlerde, bir de en son 50 sayfada aksiyon var. Geri kalanı boyunca da genellikle bir kitap eleştirmeni olan yazarın Mori'nin ağzından hayatını ve sevdiği kitapları anlattığını okuyoruz.

Bununla birlikte kitabı sevenlerin sayısı da az değil. İlk başta neden bu kadar sevildiğini ve ödül aldığını anlayamamıştım açıkçası. Ama sonradan yerli okurların yorumlarını görünce aslında Mori gibi pek çok insan olduğunu fark ettim. Yalnız, arkadaşsız, tek sığınağı kitaplar olan ve onlar hakkında konuşacağı kimsesi olmayan gençler... Biz şanslıyız, gerek bu forum gerekse kitap siteleri olsun, okumayı seven insanlarla karşılıklı yorum, fikir alış-verişi vs yapabiliyoruz keyifle. Ama eskiden böyle değildi. O nedenle Mori'yle gönül bağı kuranların bu kitabı neden bu kadar çok sevdiğini anlıyorum artık.

Ya da Tor'da eleştirmen olan Jo Walton, jüri üyelerine şantaj yapmış ve ödülü kendisine vermezlerse bir sonraki kitaplarını yerden yere vuracağını da söylemiş olabilir tabii.

[Denaro Forbin]

Kitabı favorilerime ekleyecek denli çok sevdim. Bitmesin istedim, bitti. Şimdi de devamı gelsin istiyorum. Kısacası ben çok keyif alarak okudum ve biraz da etkilendim.

Kitap hakkında detaylı bir inceleme kaleme aldım, bir iki güne portalda yayımlanacak. Söylemem gerekenleri orada söyledim zaten, bu yüzden buraya tekrar yazmanın mantığı yok.

[Grayswandir]

Eh, elbette kötü bir kitap olmayabilir, benim okumayı sevdiğim tarzda yazılmamıştı tam olarak ama bu kötü olduğu anlamına gelmez. Demek istediğim, iyi bir fantastik kurgu değildi. Hatta bence fantastik kurgu bile değildi. Çok büyük hayal kırıklığına uğramama sebep olan şey de buydu zaten: "Modern bir fantezi klasiği, yılın en iyi fantezi romanı, vesaire, vesaire..."

Bu beklentilerle alınan kitabı okumaya başlayıp da aslında ne olduğunu anladıktan sonra ise, ana karaktere duyulan sempati ve kitaplara yaptığı yorumları okumak bile kitabı bir yere kadar kurtarabiliyor açıkçası.

[Denaro Forbin]

Demek istediğim, iyi bir fantastik kurgu değildi. Hatta bence fantastik kurgu bile değildi.

Hah işte buraya ben de katılıyorum. Daha süssüz cümlelerle de yayımlanabilirdi kitap. Ama dediğiniz gibi bir süre sonra kitabın asıl amacını çözüyoruz. Çözdükten sonra hayal kırıklığına uğrayanlar da var, çok sevenler de. Saygı duyarım. Sonuçta herkesin zevki farklıdır.

Ekleme: Yanlış anlaşılma olabilir, hemen düzelteyim. Bir üstteki mesajda kitabı çok sevdiğimi belirtmiştim. Sadece "detaylı bir kurgu" olmadığına katılıyorum demek istedim. Aksiyonsuz bir kitap.

[minrand]

Le Guin'in bu kitap hakkında yazdığı bir inceleme var şu adresten ulaşabilirsiniz.

 Le Guin'in düşünceleri önemsediğim ve mümkün olduğunca çok kişiye ulaşmasını istediğimden, yazıyı elimden geldiğince ve haddim olmayarak çevirmeye çalıştım. Kitabı okuyup okumama konusundaki kararınızı etkiler belki.

Spoiler: Göster

Bu güzelce isimlendirilmiş kitap, sanırım bir peri masalı. Çünkü içinde periler yahut peri olarak adlandırdığımız yaratıklar var. Periler herkese görünür olmamasına rağmen kendilerini görmeyen ya da kendilerine inanmayan insanların hayatlarını etkileyebiliyorlar. Bir bakıma onlar modern endüstriyel İngiltere'de geçmiş folklordeki rollerini oynamalarına rağmen bir perinin nasıl görünmesi gerektiğine dair benimsediğimiz görüşlere uymuyorlar: Periler, sizi tepenin altına taşıyacak uzun, adil yaratıklar olmadıkları gibi Victoria döneminde aşık olunan küçük sevimli cinler de değiller, Tinker Bell gibi olmadıkları da bir gerçek. Walton'un betimlemeleri, büyük ressam Arthur Rackham'ın perileri görebilen çok az sayıda insandan bir olduğunu akla getiriyor: "Meşe ağaçlarının el şeklinde yaprakları ve palamudu, fındık ağaçlarının fındığı ve hafif kıvrımlı yaprakları olduğu gibi, perilerin çoğu da yamru yumrudur; gri, yeşil veya kahverengi olabilirler ve çoğunlukla bir yerlerinde tüylü bir şeyler vardır. Bu peri ise gri ve oldukça boğumluydu ve kesinlikle çok çirkindi."


Hikayenin başkahramanı ve anlatıcısı Mori perilerin var olduğunu bilip onları görebilmesine rağmen, perilerin Tolkien'in elfleri gibi olmalarını istiyordu. Fakat periler güçlü ve nazik değillerdi. Aksine sinir bozucu, aykırı, gölgemsi yaratıklardı. Bazıları büyük ihtimalle hayaletti. Yabani, barbar ve tahmin edilemezdiler. Çoğunlukla Gal dilini konuşurlardı. Hiçbir isme cevap vermemelerine rağmen uygun bir dille istendiğinde dilekleri gerçekleştiriyorlardı. Vahşi hayatın bir parçası gibiydiler, sadece ormanlık alanlarda yaşayıp insanların terkettiği yerlere dadanıyorlardı: eski parklar, sanayi öncesi işlenmemiş topraklar, kasaba ve tarlaların yanından geçen unutulmuş yollar.  

Fakat Ötekiler Arasında klişeleşmiş yaban hayatı büyüsü üzerine kurulmamış, hikayede oldukça sıradan görünen birçok insan da doğaüstü güçlere sahip. Bir periyle dileğini gerçekleştirmesi için nasıl konuşacağını bilmek bir büyü türü, fakat başka tür büyüler de var, çok daha kötü büyüler.

Olağanüstü olayları sıradan modern hayatın içine sokmak -bu kitap için Oswestry 1979- bir romancı için kolay bir iş değil. Realistler bize fantazinin sadece çocuklar hakkında veya çocuklar için olduğunda kabul edilebilir olduğunu düşüncesini benimsettiler.  Fakat doğal olanla doğaüstünün kesişmesinin, doğası gereği çocuksu hiçbir tarafı yoktur ve yetişkinler için yazılan birçok roman, realizmin altın çağındakiler de dahil bu kesişimi içerir. Aklıma ilk gelen örnek keskin ve göz alıcı Tilki Olan Kadın (Lady into Fox). Pek çok hikayedeki gibi David Garnett'in hikayesinde de doğaüstü unsurlar basitçe varlar; açıklanmamış, tartışılmamış- güzel bir estetik hile- eğer tartışılsaydı yazar hem inandırıcılık hem de nedensellik problemleriyle doğrudan uğraşmak zorunda kalırdı.

Birçok fantazi eseri, modern bir romanda imkansızı inanılabilir kılma şansından, sihire gerçekçi bir sistemde sorumluluk vermekten yahut büyüye ahlaki ve duygusal ağırlık vermekten kaçınır. Jo Walton bu iki kat zorlu meydan okumayı kabul edip, bu durumla cesaret ve yetenekle yüzleşiyor. Bir sihrin etkilerinin nasıl kolaylıkla gürülüp açıklanabileceğini, sebep olduğu her değişikliğin bedelinin ödenmesi gerektiğini gösteriyor. Walton'un üç dilek dünyasında bedel ödeme gerekliliği Newton'un üçüncü yasası("Her etkiye karşılık eşit ve zıt yönde bir tepki vardır.") kadar kesin.  

Kitaptaki anlatıcı, Mori'nin 15 yaşındayken yazdığı günlük fakat yetişkin Mori de dolaylı olarak kitabın içinde ve bu durum kitabı büyük ölçüde zenginleştiriyor. Mori bir tarzla yazıp tutkuyla okuyor. Çoğunlukla bilimkurgu okumasına rağmen şans verdiğinde Plato'yu da Heilein ve Zelazny gibi istekle okuyup, bir çırpıda bitiriveriyor. Yaşının getirdiği enerjik samimiyetle sunulan eleştirel notlarını okumak bir zevk. TS Elliot'un "kral" olduğunu öğrenmek çok hoşuma gitti.

Zihinsel ve fiziksel çok büyük acılar çekmiş olan Mori kitap okumayı bir çeşit telafi olarak görüyor. Aslında kitaplar onun tutkulu ve korkusuz zekasının, sanat ve düşüncenin daha büyük gerçeklerine ulaşmasını sağlıyor. Kitaplar, neredeyse sevdiği herkesten ayrı düşmesinin acısının üstesinden gelmesine yetiyor; parçalanmış bir leğen kemiğinin acısı, çok saygıdeğer ve garip halalarının yolladığı yatılı okuldaki kızların boğucu baskısı ve deli bir cadının -annnesinin- esrarengiz saldırıları. Fakat sonunda, hayatındaki arkadaşlık ve bir insanın sıcaklığını hissetme arayışında kitaplar bile yetersiz kalınca, çareyi büyüye başvurmakta buluyor.

Ötekiler Arasında son anına kadar eğlenceli, özenli, keskin ve merak uyandırıcı bir öykü, fakat büyü kısmında bundan çok daha fazlası. Mori'nin yeni arkadaşlarının dostluklarını kendi istekleriyle değil de, üzerlerine yaptığı büyü sebebiyle ona sunmuş olabileceklerini farkettiğinde hissettiği manevi ızdırap, gücün sorumluluğuyla dürüstçe yüzleşebilen birinin çektiği ızdırabın aynısıdır ve bu yakın zamanda veya kolaylıkla çözülebilecek bir ikilem değildir.

Kitabın kalbi Gal tepelerinde Mori'nin ölülerin ruhlarının öteki tarafa geçebilmeleri için perilere yardım ettiği sahnede yatıyor. Mori'nin sakatlanıp ikiz kardeşinin öldüğü kaza sonunda Mori'nin kardeşinin ruhu karanlık geçide tutunup kalmış ve Mori'nin kendisini bırakmasına izin vermemektedir. Ketumluğuna ve sanatsallığına vurulduğumuz bu sahnede, kayıp ve gereksinimin elemi dayanılmayacak bir şekilde bir araya gelip, tıpkı eski baladlarda olduğu gibi sessiz ve gerçekçi anlatım, açıklanamaz deneyimi derinleştirerek tuhaflığı gerçeğe dönüştürüyor.  

Ben kitabı çok sevmiştim. Gerçek anlamıyla bir kitap karakterine aşık olduğum ender kitaplardan birisidir. Serçe'yi göz ardı edersem son zamanlarda okuduğum en iyi kitap olduğunu da gönül rahatlığıyla söyleyebilirim.

Not: Çevirideki hatalarım için şimdiden özür dilerim.

[Denaro Forbin]

Bir LeGuin değilim fakat başlığında da bulunsun diyerek, tarafımca hazırlanan incelemenin linkini şuraya bırakayım. Ve tekrar edeyim: Güzel kitap, okuyun.

[Bengü]

Bunu okumamın üzerinden kaç kitap geçti lakin geç de olsa bir şeyler yazmalı. Sayfa sayısı 400 bile olmayan bir kitap bir ayda okunur mu yahu? Okunabiliyormuş... Gerçekten çok zor bitirmiştim. Halbuki çok umutluydum. Kitap fuarında İthaki standındaki abi çok övmüştü kitabı ve İhsan abinin emeğini. Bunun üzerine bir de kitap yorumlarına güvendiğim insan Denaro Forbin de kitabı çok sevince beğeneceğimi düşünmüştüm.
Kitap çok zor aktı. Anladım ki içinde heyecan olmayan kitaplarda bunu yaşıyorum. Kitap aksın diye İhsan abi arkaya ismi geçen kitapları yazdığı halde ben de bir kitap ismi geçtikçe renkli post-it yapıştırdım.

Kitapta tek sevdiğim şeyin Walton'un dili olduğunu söyleyebilirim. Bir kızın günlüğünü okumak istiyorsanız, heyecan beklemiyorsanız okuyun. Ama benim gibi olanlar varsa bu kitabı tavsiye etmiyorum.