Konu: Kötü Kitap

[eretrusilden]

 Fantastik edebiyat diye ortalarda dolanan onca şeye kızmaya başladım. Sonra da kızdığıma kızıyorum. Diyorum ki, böyle sınırları olmayan bir dünyaya neden kriterler yüklüyorsun? Ama sonra da diyorum, kriter olmazsa bir akıma, bir tarza bağlı olmaz ki.

 

Gıcık olduğum en birinci- kocaman durum:

Karizmatik isim koyma kaygısı.

Yanan Buz!

Soğuk alev!

Karanlık Ejderha!

Yıldırım Efendisi… Evet bir ara “efendi” modası vardı şimdi de “Çırak” modası var. Soğuk buzun çırağı!

 Böyle yazan kişilerin şöyle olduğunu düşünüyorum.

Bunlar fantastik okumuş ve çok etkilenmiş. Etkilenmiş ama neyden etkilendiğinin farkında değil. O da kendi çapında yazmış işte… Yaz Diyeti İmparatorluğu’nun Ask ve Gururu Karagöz Oyunları…

 

Gıcık olduğum, aslında gıcık olmaya hiç hakkımın olmadığı – ikinci kocaman durum:


Ya, kendine yenidünya kurmuş süsü verip aslında orta dünya haritasını photoshopta değiştirenler yok mu? Ay!!! Akıllara zarar. Bunlar ELF değil FLE derler sonra da özgün bir şey bulduğunu sanırlar…


Ya isteyen istediğini yazar, sana ne dimi! Yok, sinir oluyorum işte!

Bazıları var ki onlar uç nokta da. Tolkien’ı taklit ettiklerini gizlemezler bile.  Bunlar derki, benim hayal gücüm yok, ama fantastiği seviyorum. E harika da bir edebi dilim var; boşa mı gitsin?

İyi de efendim bu fantastik… Başkasının fantezisini çalarsan fantezi olmaz ki o… Çakma fantezi olur. Karabasan olur. Dili ne kadar akıcı, tasvirleri ne kadar güzel olursa olsun.

Piyasa da “yaratıcılığı” anlatan kitaplar var ya, onlardan farkı yok bunların. Yaratıcılık anlatılmaz efendi. Fantezi çalınmaz efendi.

 

Gıcık olduğum ama çooook gıcık olduğum bir diğer durum:

Karakterlerinin adını Türkçe koydun diye. Tarihten iki tane isim arakladın diye… Türk fantastiği olmaz. Türk anlatım yöntemlerini bileceksin. Türk karakterleri öğerleri bileceksin.

Milliyetçilikten demiyorum ha! Bu iddialarına gıcık oluyorum. Fantastik yazıyorum de. OLMAAAZ! Bunlar, gençlere tarihi sevdirme gayesi güderler.

Asa yerine ok kullandı ya… Of of of sanırsın İstanbul’u fethetmiş.

Bir kere, Türk mitolojisini bilmeden, ya da henüz fars mitolojisinden ayırt edemeden, nereye türk fantastiği yazıyorsun. Tek boynuzlu atın olduğu Türk fantastiği mi olur… "Hangi ulusun mitolojisi o efendi" demezler mi?

 

Gıcık olduğum başka bir durum da:

Vampirler… Ama vampirleri anlatmayacağım. Onun üstünden durumun özüne değineyim.

Ya sen karizmatik Drakula’yı al. Önce biraz kırık yap, sonra diete girsin. Bi de gündüz dışarı çıksın, e bi de kuş tüyü yatakta yatsın! O vampir olmaz ki.

Son günlerin çılgınlığı içinde sadece vampirleri görüyoruz ama aslında böyle acımasızca mahvedilen o kadar çok öge var ki. Sırf populer diye kültürü bozar bunlar.

Tabi bu tartışmaya açık bir konu. Günün birinde tek boynuzlu atlar vahşice savaşa giden zırhlı beygirler olur. Ya da Sfenksler bilmeceleri biter bulmaca çözmeye başlarlar. Şirinler komünist, Alice’in tavşanı kapitalist olur.

Olur valla! Ama bana sorarlarsa olmasın.

 

Gıcık olduğum bir başka durum:

Fantastik olmayan kitapların fantastik olarak anılması. Baş karakterin cadı diye,  kitap fantastiktir denmez ki. Beli fantezi öğeleri vardır ama fantastik olması için çok daha fazlası gerek.

 

Gıcık olduğum bir başka durum:

Fantastiğin bir iki kuralı vardır. Yok artık! Ama vardır işte. Hem de öyle karizmatik olcam diye dağlarda yaşamak değildir bu. Kim koymuştur? Gelenek efendim.

Romantik filmde birinin kafasını diri diri kesemezsin. Ya da hakikaten ustasındır, bu bile güzel gider. Ama bu istisnai durumu görmezden geliyorum.

Peki nedir bu kurallar?

Ben bilmiyorum, en azından hepsini bildiğimi iddia etmiyorum.

Ama sanırım ilk kural, okumak!

İkinci kural fantastik okumak! Sadece duyduklarınla yazmaya çalışınca, ağlayan vampirler doğuyor.

Üçüncü kural mitoloji okumak. Tabi mitoloji okumakla bitmez ama en azından genel bir bilgi sahibi olabilecek kadar okumak. Neden bunu es geçiyorlar anlamıyorum?

Dördüncü kural: Mitoloji okudun diye… Olimposlular diye kitap yazmamak! Bi de öyküyü Amerika da geçirmemek. Hahaha! Yani mitolojiye biraz saygı duymak. Çalmamak! Esinlenmek!

Daha çok kural vardır; belki de hiçbir kural yoktur.

Bunlar sadece benim dünyamdan fantastik bakışlar. Ahkam kesmeyim, kessem ne olur o ayrı. İsteyen istediğini yazar, biri kalır biri gider. Beğenmiyorsan okuma kardeşim.

Ama söylesem tesiri yok, sussam gönül razı değil!

[mit]

Katıldığım noktalar da var farklı düşündüklerim de. Ama geneline baktığımda haklı olduğunu söylemeden edemeyeceğim.

[Vega]

Percy Jackson ve Olimposlular'dan dem vurmuşsun... Ama onunki çalmak değildir bence. Mitoloji öğelerini alıp dünyaya aktarmış. Şöyle diyelim;
En medeni(peh) ve en güçlü devlet hangisi ise, tanrılar da oraya gidiyor. Varlıklarını orada gösteriyorlar. Şimdiki en güçlü devlet Amerika. Tanrılar da oraya gitmiş. Oradaki insanlara aşık olmuşlar, oradaki adetleri edinmişler. Yani dönüp de bir Herakles veya Odysseus hikayesini Amerika'ya uyarlamamış.

[Legend]

Dördüncü kural dışında geneline katıldığım bir yazı olmuş.Ama kural konusunun kural olması olayı bozmuş diyebilirim.Çünkü;Fantastik,Klasik türün kurallarına karşı kurulmuştur denebilir bir açıdan.Hayalgücünün kuralı var mıdır,yoktur,O zaman fantastiğinde kuralı yoktur.Senin dediğin iyi bir fantastik için gereken ön şartlar gibi.Kural olayı olmamış yani.

"Gıcık olduğum bir başka durum"lafını çok kullanmışsın buda yazıyı sıkıcılaştıran  bir ayrıntı olmuş.Bir de bir fantasik kitapta diğerinden ögeler bulunması onu çalıntı yapmaz,özgünlüğünüde pek zedelemez.Photoshop olayında haklısın ki bende şahsen ona "kopyele yapıştır" diyorum ve nefret ediyorum.

Önemli olan karakterin karakteri,yapısı,zihinsel kimliği vs.dir ama karizmatik isim de kötü bir şey değildir sonuçta."Beğenmiyorsan okuma kardeşim."Böyle bir şey olmaz.En azından yazar buna karar veremez.İsteyen okur,okumaz;beğenir,beğenmez;eleştirir,eleştirmez vs.bu okuyucuya kalmıştır.

Ve Dördüncü kurala geldik;
O zaman Tolkien insanları kullanıyor diye çalıntı yapmış olsun.Olur mu bu.Adam bu mitoloji günümüzde olsa ne olurdu sorusuna karşı fantastik kitap yazmış.Ayrıca yazarlar hakkında bilip bilmeden yorum yapma.Adam mitoloji profesörü ve öğretmeni mitolojiye hayatını vermiş birisi.Bunu mitolojiye saygısızlıkla alakası yok."O mitoloji bugün olsa ne olurdu?" fikrinin neresi çalıntıdır,neresi özgün değildir?Bana bunu açıklar mısın?Ve bir şey hakkında fantastik eser yazıyorsan onun ögelerini ve gereken karakterlerini kullanacaksın.Adam Herkül'ün oniki görevini Amerika'ya falan uyarlamamış.Kendi kurgusunu yaratmış.Fantastiğin özü kurgudur,iyi bir fikir ile çıkmışsan yola gerisi ona nazaran önemli değildir ki dediğim gibi ne hakkında yazıyorsan ögesini kullanacaksın.Tolkien,insanları kullanmasın o zaman ya da kılıçları.Ya da Rowling asaları ve süpürgeleri.Ya da Paolini ejderhalara su püskürttürsün...Yani bu dördüncü kural yersiz ve yazıyı batıran kural olmuş diyebilirim. Benden bu kadar.

[eretrusilden]

Ah!!!!
Yanlış anlaşılmışım ya da yanlış anlatmışım. Ben tam bir Tolkien hayranıyımdır. Dehasına edebiyatına... herşeyine.Hele hele mitolojiye duyduğu saygıya.  Yani sözüm tabi ki Tolkien'e değil, haddimi bilirim:)
Benim kastettiğim, mitolojik bir öğe buldun diye bunu hiç değiştirmeden kullanmak.
Ayrıca dediğim gibi bunlar çok çok çok kişisel görüşler, otorite değilim! Yine de, bilmeden yorum yapacak bir insan da değilim.

Olimposlular amerika da geçiyor diye özgün olmaz bence. İsteyen okur, özgün değil demek okunmaz demek değil; ama ben okumamayı tercih ediyorum.

[Legend]

Yanlış anladın.Olimposlular Amerika'da geçtiğinden dolayı özgün değil,temasından dolayı özgün.Biz daha önce kullanılmamış veya başkası tarafından ortaya atılmamış bir şeye özgün diyoruz sonuçta tanımı bu değil mi?Adam da demiş ki  "Bu mitoloji günümüzde olsa ne olurdu?"  Olay Amerika değil.Bunun özgün olmadığını iddia edebilir misin?Bunu demeye çalışmıştım.Tercih senindir oku,okuma ama yanlış bir profilde çıkartma kitap hakkında.Çünkü bunun üstünde yorum yapınca yanlış sonuçlar doğuyor.

Bunun had bilmeyle alakası yok.Tolkien eleştirelemez bir ilah değil sonuçta.Herkes gibi bir yazar.Ama konu yavaş yavaş oraya gidiyor.Çünkü genelde hep oraya gider.Yine Çünkü,O fantastiğin en büyük kültü,en güzel örneğidir.Otoritelikle alakası yok zaten ki kim kimin hayalgücüne otorite olabilir ki?Kimse otorite değildir.Görüşü geçmişinden dolayı daha saygı duyulan insanlar vardır o başka.Onların otoritesi kendi çevrisinedir en fazla sonuçta.Dediğim gibi kimse kimsenin hayalgücüne otorite olamaz.Herkes kişisel görüşünü söyler çünkü hayalgücü fantastiktir ve hayalgücü kişiseldir.

[Vega]

Benim kastettiğim, mitolojik bir öğe buldun diye bunu hiç değiştirmeden kullanmak.

Yoo gayet değiştirmiş. Mesela ilahi bronz mermiler atan silahlar var. Medea'nın kocaman bir alışveriş dükkanı var[*]büyülü tabii[/*] sonraaa Kirke'nin kocaman bir adası var.[*]Bu zaten vardı.[/*] Oraya bir sürü büyücü kız toplamış. Erkekleri de hamstera çeviriyor. Hermes Odysseus'a büyülü bir ot vermişti Kirke bşaşarısız olsun diye. Burada PErcy'ye sihirli vitamin hapları veriyor. Daha gider bu...

[Raisor]

   Söyleşi geneline baktığımda; söylediklerine katılıyorum. Katılmadığım Bir-iki küçük kısım olsa da; doğru bir yaklaşım olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle Dracula ile ilgili olarak söylediklerine insan hak veremiyor değil. ( Söyleşi şeklinde yazman da güzel oldu yahu )

[cigarette smoking man]

Karizmatik isim koyma kaygısı.

onlar tercüme

Ya, kendine yenidünya kurmuş süsü verip aslında orta dünya haritasını photoshopta değiştirenler yok mu? Ay!!! Akıllara zarar. Bunlar ELF değil FLE derler sonra da özgün bir şey bulduğunu sanırlar…

ister istemez herkes birilerinden etkilenir, cunku onlar yillar once yasamis adamlar ve onlarin yazdiklariyla buyurler. ayrivca elf bulan tolkien degildir. iskandinav mitolojinse bulunur.

Karakterlerinin adını Türkçe koydun diye. Tarihten iki tane isim arakladın diye… Türk fantastiği olmaz. Türk anlatım yöntemlerini bileceksin. Türk karakterleri öğerleri bileceksin.

Milliyetçilikten demiyorum ha! Bu iddialarına gıcık oluyorum. Fantastik yazıyorum de. OLMAAAZ! Bunlar, gençlere tarihi sevdirme gayesi güderler.

Asa yerine ok kullandı ya… Of of of sanırsın İstanbul’u fethetmiş.

Bir kere, Türk mitolojisini bilmeden, ya da henüz fars mitolojisinden ayırt edemeden, nereye türk fantastiği yazıyorsun. Tek boynuzlu atın olduğu Türk fantastiği mi olur… "Hangi ulusun mitolojisi o efendi" demezler mi?

aslinda destan vardir.

Vampirler…

katiliyorum.

gerisini okumadim.

[Erymnys]

sadece bir okuyucu olarak bakmışsınız olaya bence. bir de yazar ve yayın evi tarafından bakmak lazım. ilk olarak karizmatik ad gerekiyor çünkü bu sektöre yeni girecek bir yazarsanız ya da böyle bir yazarın kitabını basan bir yayıneviyseniz isim önemlidir zira bir okuyucuyu önce isim sonra kapak etkiler, daha sonra okuyucu arka kapağı çevirir de kitap hakkındaki bilgiyi okur.

ikinci durum da aynı halt. elf derğil fle diyeceksiniz ki yine okuyucu merak etsin, ne ola bu fle desin, alsın kitabı okusun. hele ilk yüz sayfada fle'nin elf olduğunu söylemezseniz o kitap ilgi çeker. basit ama edebiyat "sektörü"nde çok kullanılan numaralardır bunlar.

diğer duruma da geçersek, Türk mitoloji yazıyorum konusunda hangi kitapları referans aldığınızı bilmediğimden fazla yorum yapamayacağım ama eğer yazarın böyle bir gayesi varsa ve bunu üzerine basa basa dile getirmişse öyleyse bence de Türk mitolojisini bilmesi gerekir ancak buna başka mitolojik ögeleri sokamaz diye birşey yok. sonuçta bu fantastik edebiyat ve isteyen istediğini hayal edebilir yeter ki vasat birşey çıkarmasın ortaya. ayrıca "Türk anlatım yöntemleri" demişsiniz. bu ülkenin edebiyatı klasik biçimi bırakıp moderne geçeli çok uzun zaman oldu ve ben şahsen bu yeni modern anlatım tekniklerinden çok memnunum. kesinlikle kötü bir amaçla söylediğim düşünülmesin ama okuduğum bir kitapta örneğin Dede Korkut(çok ünlü olduğu için onu seçtim yoksa hastasıyız kendisinin) hikayelerindeki anlatım tarzını okumak istemezdim.

sonraki durum. katılıyorum. Dracula'yı, Rice kitaplarının bir çoğunu zevkle okudum ama şu çıkan vampir furyasından uzak tuttum kendimi. sonuna kadar haklısınız söylediklerinizde.

sonraki durum: yine sonuna kadar katılmaktayım. twilightın fantastik neresinde bilmiyorum. (hatta fantastiği aşıp saga diyorlar seriye daha da sinir bozucu oluyor.)

sonraki durum: fantastiğin kuralları demişsiniz ama bence edebiyat(sadece fantastik için konuşmuyorum, genel olarak edebiyat) bu kurallar yıkıldıkçe yeniler kendini. elbette bazı gelenekler vardır fakat bunların ille de böyle olması gerekmez. kelimeler her zaman yeni soluklara açıktır bence.
okumak konusuna gelince zaten gerçek bir yazar yazmaya başlamadan önce uzun bir okuma evresinden geçmiştir ve sadece fantastik değil her alanda okumalar yaparak kendini kelimeler konusunda ustalaştırmıştır. bunu yapmayanlar içinse zaten söylenecek bir söz yok, onlar kendilerini yazar sanan ve yazabildiklerini, yazdıklarının işe yarar olduğunu düşünen zavallılardan(!) başka birşey değllerdir.

[azizhayri]

Yukarıda yazılanların pek çoğuna katılmakla birlikte bazı durumlara itiraz edeceğim

Öncelikle -kime ait olduğunu bilmediğim bir söz var, bazıları Marie-Antoinette bazıları Hz Süleymana dayandırıyorlar. "Güneşin Altında Yeni Bir şey yok" Tamamıyla katılıyorum bu cümleye. İnsanlar bir yerlerden bir şeylerden hep etkilenmişlerdir. Tabii bu direk olarak alıntı yapmaya veya çalmaya haklılık kazandırmaz ama bazen kendiliğinden gelişir herşey. yeterki aleni ve kasıtlı olmasın...

Bir başka konu da taklit olmadan özgüne geçilmez. Örnek mi? Sizlerin pek çoğu anımsamaz ama bu gün şarkı söyleyen pek çok şarkıcı önce birilerine benzemeye çalışmıştır. Aşkın Nur Yengi ve Sertap Erener önceleri Sezen Ablalarını taklit ediyorlardı ama bu gün onların ses rengi kendilerine özgüdür. Müslüm Gürses Hakan Taşıyan örneğini de verebiliriz bu konuda... Eminim ki edebiyatta da benzer durumlar söz konusudur...

Bir başka itiraz edeceğim konuysa Bizim köklü bir tarihimizin, Masallarımızın, efsanelerimizin ve destanlarımızın olduğudur. Niçin böyle bir kaynaktan kendimizi mahrum edelim ki...

En çokta ilk iki kuralı sevdiğimi söylemeliyim. Nereden anımsadığımı bilemem ve sizlere kaynak gösteremem ama İsaac Asimov'un çocukken Ana Britanica yı baştan sona okuduğunu ve bitirdikten sonra bir kere daha hatmettiğini söyleyebilirim.

[andien]

Sonra bir de Kur'an daki bazı ayetleri tersten okuyunca büyü oluyormuş.

Şimdi neden böyle başladım bilmiyorum ama konuya biraz farklı yaklaşmaya çalışacağım. Fantastik edebiyat diye bir şey yoktur aslında. Tabii böyle söyleyince mesnetsiz atmış gibi oldum ama fantastik edebiyatta biraz gerilere gidersek fantastikliğin bir tür adı değil de sıfat olduğunu görürüz. Anlattıklarını bir alegorilerle ve kendi kafasındaki bir dünyada ya da hazıra kaçıp onlardan öncekilerin hayallerindeki dünyada anlatan yazarların eserlerine yapılan bir yorum.
Günümüze kadar bu yolu tercih edenlerin (hem yazar hem de okur olarak) bir hayli fazla olması ve günümüz koşullarında bir şeyin çok olduğu yerde kapital [evet günümüzde entellektüel şeyler de birer kapitaldir(bkz.müyap)] birikim de olduğu ve bu konuda benden önce de çok yerinde bir tespitte söylendiği gibi bu birikimin bir sektör oluşumuna neden olduğu, eskiden sadece hayal kuran ve bu hayallerini yazarak kendini ifade eden insanların bu işi meslek edinmeleri nedeniyle alt metinler ve alt anlamların kaybolmasıyla sadece kendi hayal kuramayan insanların başkalarının hayalleriyle idare edebilmelerini sağlayan bir tüketim aracı haline gelmiş birbirlerine benzer kitapların bir tür çatısı altında toplanmasıyla fantastik edebiyatın oluştuğu rahatlıkla görülebilir.

Şimdi uzun uzun cümlelerle anlatmaya çalıştığımı biraz daha açarsam durum şöyle: siz yapay hayaller edinmek, bu sayede kendi kuramadığınız hayalleri haricen alarak kendinizi bir nevi zihinsel mastürbasyonla tatmin etmek istiyorsunuz, bu bir talep yaratıyor. Basım evleri daha fazla kitap satmak istiyor. "Yazar"lar kitaplarının basılmasını istiyor. Bunların hepsini toplarsak ne oluyor bir şey anlatma amacı olmayan, içiboş ama aksiyonu bol bir sürü kitap ortaya çıkıyor.
Haklı olduğunuz taraf şu talepleriniz sonucu ortaya çıkan eserlerin daha kaliteli olmasını beklemek hakkınız, ama artık sürümden kazanılan bir sektörden bunu beklemek gereksiz. Hem bir başka taraftan bakınca istediğinizin kaliteli eserler değil bir jargon olduğu da düşünülebilir. Çünkü ısmarlama şeylerde kalite bir yere kadardır.

Sizden son bir ricam da lütfen Tolkein'in yüzüklerin efendisi serisini fantastik edebiyat içerisinde görmeyin. O aslında fantastik kurguyla yazılmış çok "ağır" bir seri kitap. Geri kalanlarda da bence Christopher Tolkein (bkz. oğul tolkein) kendi yazdı ama beğenilmediği için babam yazdı deyip basılmasını sağladı.

[mit]

Kusura bakmayın ama söylediklerinizin hiç birine katılmıyorum.

Öncelikle ben ve benim gibi çoğu fantastik / bilim-kurgu okuru hayalgücü dar olduğu için değil, kendimiz hayaller kuramadığımız için hiç değil, tam aksine hayal etmeyi ve hayal kurmayı bizim kadar seven "bizim türümüzdeki" başka insanların maceralarına ortak olabilmek için okuyoruz. Bu hem hayalgücümüzü zenginleştirmemize yarıyor hem de farklı ama bir o kadar da benzer zihinlerin içindeki maceralara yazarla ve yazdığı karakterlerle birlikte çıkıyoruz. Hayal kuramayan birinin bu kitaplarda yazanları idrak etme şansı da, okuduğundan keyif alma kat sayısı da yok denecek kadar azdır.

Christopher Tolkien hakkında öne sürdüğünüz iddia ise son derece komik. Tüm bu eserlerin Tolkien'in kendisi tarafından yazıldığı tüm dünya tarafından bilinmekte. Oğlu sadece tamamlanmayan eseri basılabilecek hale getirmiştir. Tolkien zaten tüm eserlerini oğlu ile paylaşmış, sürekli onunla fikir alış verişinde bulunmuştur.

Ayrıca tüm el yazmaları (burada "tüm" derken Silmarillon, Lotr, Hobbit ve diğerlerini kastediyorum) bir müzede sergilenmekte. Üstadın kendi el yazısı ile hem de...

http://www.marquette.edu/library/archives/tolkien.shtml