Konu: E-kitap Ve Normal Kitap

[Selcen]

E-kitap okumak daha çevreci bir tutum elbette ama normal kitapların yerini tutmuyor bir türlü işte. Kendini kitap okumuş gibi hissedemiyor insan. Çok klişe olacak ama kokusunu içime çekemeyince okuduğum kitapta bir şeyler eksikmiş gibi geliyor.

[zehir]

Bu e-kitap - basılı kitap tartışmalarında konunun hala kitap kokusu, sayfaların çıkardığı ses gibi yerlere geliyor olması bana artık komik geliyor. Mesele klişe olmaları falan da değil, mantık çerçevesine oturtulamayacak, en iyi ihtimalle tamamen romantiklikten doğan savlar olmaları. Yani mesela birisi çıkıp da "Ben bilgisayardan veya telefondan müzik dinleyemiyorum. O albümü elime almam, müzikçalara takmam lazım, CD'nin dönerken çıkardığı sesi duymam lazım." dese neler hissedersiniz? Ya da bir adım ileri taşıyayım örneği. Belki duymuşsunuzdur, şu an yaygın olmasa da yapay et çalışmaları yapılıyor. Bundan 50 yıl sonra, yapay et gerçek etle aynı besin değerlerini daha ucuz ve daha erişilebilir bir şekilde sağladığında (diyelim ki etin kokusu daha farklı olsun) "Ama gerçek etin verdiği hissi vermiyor, gerçek etin kokusunu içime çekmem lazım." diyebilir misiniz? Belki diyebilirsiniz ancak dünyadaki hayvan nüfusu önemli derecede azaldığında bu sözler nasıl karşılanır? (Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi'de canlı hayvan beslemek önemli bir saygınlık sebebiydi. İlginç olarak Yaban Diyarlardaki Yabancı'da da insanların evinde gerçek çimen olması bir zenginlik belirtisi olarak görülüyordu.)

Daha önce de zaujas bahsetmiş, bir de kitaba sahip olma meselesi var tabi. Bu neden pek dile getirilmiyor çünkü insanlar da biliyorlar kitabın fiziksel haline içeriğinden fazla değer verildiğinde, bir kitapseverden İnstagram'a Kürk Mantolu Madonna fotoğrafı koyan birine dönüşüyorsunuz. Tamam abartıyorum, sonuçta o kitabı hala okuyorsunuz belki ama yine de eğer iki taraf arasına bir çizgi çizersek çizginin diğer tarafına geçmiş oluyorsunuz. Açıkçası benim de hoşuma gidiyor kitaplığımda onlarca kitap olması, ara ara onlara bakıp kendimle gurur duymuyor değilim. Bunu da kendimde bir eksiklik olarak görüyorum, kapitalizmin içimize yerleştirdiği mülkiyet ile tatmin olma duygusu. Bir kitaba herkes eşit bir şekilde ulaşabiliyor olduğunda fiziksel kitaplar da fetiş olmaktan çıkacaklar, biz de yavaş yavaş kurtulacağız bu ilkel duygulardan.

Zaten bu tartışmalar teorik olarak güzel olsalar da pratikte pek bir anlam ifade etmiyorlar. Kabul etsek de etmesek de teknoloji ilerliyor, e-kitaplar basılı yayınlardan daha karlı olduğu anda piyasa o tarafa dönecektir tamamen. Distopyaları, Black Mirror'u falan ben de çok seviyorum ama biraz da gerçekçi olmak gerekiyor. Distopyalar yapıları gereği tamamen negatif noktalara odaklanıyorlar ve olumlu sayabileceğimiz şeyleri mümkün olduğunca es geçiyorlar. Teknoloji nasıl iktidarlara belli kolaylıklar sağlıyorsa aynı imkanları bizlere de veriyor. Birilerinin çıkıp bir kitabın internetteki bütün kopyalarını değiştirebilmesi ihtimali, yine aynı kişilerin o kitabın bütün basılı kopyalarını toplaması ihtimalinden daha az. E-kitap sayesinde sansür olmayacak mesela. Ahmet Şık'ın dağıtımı engellenen kitabını hiç satın almayacak insanlar internetten indirip okudular. Kitapların baskısı asla bitmeyecek, seyahate çıkarken hangi 2-3 kitabı götürsem sorunuyla karşılaşmayacaksınız (bu çok büyük rahatlık gerçekten, elimde basılı olarak bulunan bazı kitapları bile Kindle'dan okuyorum artık). Elinizin altında her an binlerce kitap olacak (Bilgiye erişimin kolaylaşması onun değerini düşürür mü? Günümüzde cevap evet gibi görünüyor ama bence tamamen kişiye bağlı bu. Bilgiye hak ettiği değeri vermeyen insanlar bundan yüz sene önce yaşasaydılar o bilgiye ulaşmak için çaba sarf eder miydi? Hatta bence bu sayede bilginin değerini ulaşılabilirliği değil de içeriği belirlemiş oluyor. Herkesin her şeye ulaşabildiği bir toplumda isteyen herkes alim olabilir.).

E-mürekkep teknolojisi normal kağıttan farklı değil artık ve kalitesi de gün geçtikçe artıyor. Her yerimiz priz dolu, şarj sıkıntısı yok. Arka ışıklandırma sayesinde karanlıkta dahi olabilecek en iyi şekilde okuma imkanımız var. Kitabın yazı fontunu, font büyüklüğünü değiştirebiliyoruz. Bilmediğimiz kelimelerin anlamını öğrenmek için kelimenin üstüne bir süre dokunmak yeterli. Kitabın temini, nakliyesi, kaplayacağı yer gibi sorunlar çağ dışı oldu. Yani bana kalırsa kazananı uzun süredir belli olan bir karşılaştırma bu.

Biliyorum çok uzattım ama Bay_Karamsar'ın gönderisi üzerine de bir şeyler söyleyeyim. Ticaret konusunda hiçbir bilgim yok, ancak internetteki korsan içerik[*]özellikle torrent[/*] durumuna bir çare bulamadıkları sürece söylediğiniz hiçbir şeyin sorun olacağını düşünmüyorum. Oyunlar üzerinden gidersek, mesela bir oyun sorunlu yayınlandığında ve yapımcı çözüm sunmadığında hemen kullanıcılar devreye giriyor. Topluluk yapımı yamalar ortaya çıkıyor. Aynı şey sorunlu kitaplar için de yapılabilir. Kullanıcı kaliteden veya fiyattan memnun olmadığında korsanını temin edebileceği sürece yapımcılar kullanıcının memnuniyetini ön plana koymak zorunda. DRM koruma yöntemleri geliştikçe onları kırmak için de yeni yollar bulunacaktır. Eğer bir gün Steam kapanırsa ve oyunlarıma erişemezsem[*]ya da aynı kalitede bir servis bulamazsam[/*] korsana yönelirim, aynısı e-kitaplar için de geçerli.

[Folk]

Elektronik ortamlarda değil kitap çok uzun yazıları bile okuyamam. Dikkatim dağılır.

E-kitap dünyasının yaygınlaşmasını ben de diliyorum tabi. Ama bana göre değil.

[Bay_Karamsar]

@zehir:

Elektronik kitabın olumlu ve olumsuzlukları aynı anda taşıyarak; yazar, yayıncı ve okur açısından yeni olasılıkları da beraberinde getirdiğinden bahsedebiliriz o zaman.

[Tenekeci]

@zehir:

Elektronik kitabın olumlu ve olumsuzlukları aynı anda taşıyarak; yazar, yayıncı ve okur açısından yeni olasılıkları da beraberinde getirdiğinden bahsedebiliriz o zaman.

Kaliteli bir iş yaptığına inanan bir yazar adayının self publishing yapma şansı var en önemli yararı budur bence. Örnekleri de çıkmaya başladı zaten. En büyük örneğinin sitede röportajı da var... Wool serisi bu yolla ortaya çıktı ve beğenilen bir seri oldu.

Bunun haricinde baskı maliyeti diye bir şey ortadan kalktı, fakat bu maliyeti şişirip kitapları fahiş fiyatlara satma devri de geçtiği için kolay kolay baskı kitaplardan vazgeçileceğini sanmıyorum. Geçilmesin de zaten, iki akım da devam etmeli.

Lakin bunun yanında elektronik eşya endüstrisi çok çok daha büyük ve ezici bir endüstri. E-kitap okuyucu üreten büyük teknolojik firmaların yumruğunu masaya vurup algıyı iyice yönetip kendilerine yeni bir gelir kapısı, ihtiyacı yaratılmış bir endüstri çıkarma çabası da sezilebilir.

Şu an her şeyin başındayız bence. Halen makul bir durumdayken etinden, sütünden, derisinden, yününden yararlanmak gerekir bence. Baskısı olmayan kitaplar, İngilizce kitaplar ve sizin inisiyatifinize kalmış bir sürü içeriğe ulaşmak mümkün.

[zehir]

@zehir:

Elektronik kitabın olumlu ve olumsuzlukları aynı anda taşıyarak; yazar, yayıncı ve okur açısından yeni olasılıkları da beraberinde getirdiğinden bahsedebiliriz o zaman.

Evet evet, aynen öyle. Ancak bu yeni olasılıklar içerisinde -biraz da taraflı düşünerek- okur ve yazar açısından olumsuz olarak sayılabilecek pek bir şey göremiyorum ben. Aklıma gelen tek sıkıntı (ki üstte Tenekeci de bahsetmiş) e-kitap okuyucu üreten belli firmaların piyasada tekelleşip akıllı telefonlarda olduğu gibi sadece tüketime dayalı bir endüstri yaratması ama bilinçli tüketiciler buna kolay kolay kanmayacaktır. Zaten e-kitap teknolojisi sadece tek bir temel işleve dayandığı için teknolojik yenilikleri pek fazla göremiyoruz, cihazların kullanım ömürleri de şu an için oldukça iyi.

Bunun dışında yine Tenekeci'nin bahsettiği self-publishing imkanları ve -çoğunluğumuz sevmesek de- Wattpad gibi platformlar birçok zorlu ve masraflı aşamayı (yayıncı bulma, dağıtım, reklam) aradan çıkararak yeni yazarlara hem okura ulaşma açısından hem de para kazanma açısından büyük kolaylık sağlıyor.

Benim e-kitap sektöründen asıl beklentim ise yazarların bu teknolojiyi bir şekilde hikaye anlatımıyla birleştirip yeni anlatım biçimleri ortaya koymaları. Nasıl yazılı metinlerde bunun örnekleri varsa (Mark Danielewski'nin House of Leaves'i var mesela, en son MonoKL basacaktı ama uzun zamandır ses yok) dijital ekranlar da anlatım için farklı olanaklar sağlayabilir. Zamanla değişen metinler, metin içerisindeki hareketli resimler, yazarın, bilgisayar oyunlarında olduğu gibi, metin içerisine belli şeyleri yaparsak keşfedebileceğimiz sürprizler saklaması okuma deneyimini farklı bir boyuta taşıyabilir. Tabi hepimizin çok sevdiği klasik kitap okuma eylemi daima var olacaktır ancak bu şekilde daha dinamik, etkileşimli bir okumanın nasıl olacağını da çok merak ediyorum doğrusu.

[Fırtınakıran]

Yav ben şimdi zehir'in çizdiği dolu dolu tartışma ve bilgi kokan çizgiye ters bir şey diyeceğim, ama demezsem de içimde kalacak :/ Küçük bir kullanıcı deneyimi benimki. Belgelerle konuşamayacağım yani.

Taze bir Kindle sahibi olarak gördüm ki e-kitap olayı almış başını yürümüş. Burada daha önce bahsedildiği üzere, özellikle e-kitap okuyucuların ışık yoğunluğu, paperwhite teknolojisi, boyutu gibi şeylerle olay çok başka bir hal almış. Bilgisayar ekranında bir şey okuyamamak durumu ortadan kalkmış durumda, çünkü eliniz büyüklüğünde bir kitap var karşınızda. Hatta el büyüklüğü kadar da değil, biraz daha  küçük. Hani Diskdünya kitapları boyutunda düşünülebilir. Biraz daha küçüğü.

Buradaki çekincelerin çoğunu aşmışlar ve aşmaya da devam edecekler. Basılı kitap bence de ölmeyecek, ama e-okuyucuların okurun bu önyargılarını kırmak için attığı adımlar oldukça büyük. Dahası da gelecektir.

Ülkemiz içinse biraz daha zaman var. E-kitabı lüks tüketim olarak vergilendirirken işler daha ağırdan gidecek gibi görünüyor.

Ne diyeyim, Kindle beni ummadığım anda ummadığım yerden vurdu. Tek bir cihazda koca bir kütüphaneyi taşıyabiliyor olmanın tadı da bir başka. Ya da okumak istediğim kitabı o anda satın alıp, o anda okumaya başlayabilmek de öyle.


Not: Basılı kitapları halen daha almaya devam ediyorum. Şimdilik Kindle'ı yabancı kitaplar için kullanmaktayım. Kütüphane raflarım benim mülkiyetçi yanımın bir temsili olarak odamı doldurmaya devam ediyorlar. Daha da bu işlevlerini sürdürecekler.

[Fiddler]

Aslında daha uzun uzun yazmak ve konuşmak istiyorum bu konu hakkkında; ama zamanım kısıtlı. Geçtiğimiz haftalarda Neil Gaiman'ın "View from the Cheap Seats" isimli kurgu dışı seçkisini okurken tam da bu konu hakkında söylediği ve çok hoşuma giden bir sözle karşılaştım. Aşağı yukarı şöyle diyor:

"Basılı kitaplar köpekbalıkları gibidir. Ta dinozorların zamanında da köpekbalıkları vardı, ve pek çok türün nesli tükenirken onların hala burada olmasının bir sebebi olmalı. Üstelik ileride de yok olacak gibi durmuyorlar. Başka canlılar, başka balık türleri geldi, geçti, kimi onun kadar kalıcı da oldu; ama onların çok uzun zamandır burada olması, ne kadar kalıcı olduklarına dair bir şey anlatıyor olmalı"