Konu: Fantastik Edebiyat ve Hayran Kurgu

[Alanna Mosnavi]

Benzeri bir konuyu yalnızca Zaman Çarkı forumunda açmıştım. Ancak bu sorunun yalnızca Zaman Çarkı'nda olmadığını düşünerek burada da açmaya karar verdim o yüzden öncelikli olarak şu konuyu okumanız faydalı olur:

http://www.kayiprihtim.org/forum/zaman-carky-evreni-ve-hayran-kurgu-t17688.0.html

Bağlantıda da belirttiğim gibi arkadaşlar, özellikle fantastik edebiyatta büyük bir Türkçe Hayran Kurgu eksiği var. Hayran kurgudan  yine kısaca bahsedeyim. Hayran kurgu bir eserin karakterleri veya evrenini kullanarak kendi olay örgünüz ve kurgunuzu kullanarak yazdığınız hikayelere denir.

Peki niye Hayran Kurgu yazalım ki? Bunun ne yararı var?

Öncelikle Hayran Kurgu yazarak karakter oluşturmak zorunda kalmadan, üslubunuz ve diyaloglarınız gibi konularda evren ve karakter tasarlamalarıyla boğuşmadan daha çabuk bir şekilde gelişmenizi sağlar.

Ancak bence daha önemli olan sevdiğiniz bir eser hakkında yeni fikirler üretmek, bu fikirleri paylaşarak ilginç ve değişik şeyler ortaya koyabilmek. Ve bir seriyi bitirdikten sonra hala o seriyi okuyabilmeyi diliyorken o seriyle ilgili bu tarz bir hikaye okuyabilecek olmak güzel olmaz mı? Evet, sanırım çok kısa bir şekilde böyle özetleyebilirim.

Geliyoruz Türkçe hayran kurgudaki problemimize. Çeşitlilik az. Gerçekten, onlarca seride güzel bir birikim oluşturulabilecekken Türkçe'de hayran kurgular genelde bir yöne yığılıyor.

Şöyle bir istatik vereyim size anlayın. Harry Potter Türkçe hayran kurguda en ünlü kategori. Hayran kurguların eserlere -nette bulabildiklerim kadarıyla- kaçar tane Türkçe hikaye ile dağılmış olduğuna bakacak olursak:

Harry Potter: 1000+
Kralkatili Günceleri: 0
Yerdeniz: 0
Fırtınaışığı Arşivi: 0
Centilmen Piç Serisi: 0
Kara Kule: 0
Dune: 0
Yüzüklerin Efendisi: 6-7
Zaman Çarkı: 8
Buz ve Ateşin Şarkısı: 7-8

Liste bunun gibi uzayıp gider. Ne demek istediğimi anlamışsınızdır? Gördüğünüz gibi bu kadar kaliteli ve önemli eserlerde birikim 0. Hayran Kurgu yalnızca Harry Potter'dan ibaret değil oysaki.

Ben yalnızca size çağrıda bulunabilirim. Siz de isterseniz gelin biraz hayran kurgu yazarak bu birikimi artıralım. Emin olun ortaya çok güzel şeyler çıkıyor. Ve hayran kurgu yazmanın da okumanın da ayrı bir tadı var. İstiyorum ki bu eserleri ve hayran kurguyu göz ardı etmeyelim.

Bunun için biraz çaba ve cesaret gerekiyor. Görüyorum ki birçok kişi "Yazılırsa severek okurum ama yazmaya cesaret edemem, bu tarz evrenler ve karakterlerin altından kalkamam, yazarın üslubuyla yarışamam." diyor.

Arkadaşlar, ben de diyorum ki bir yerden başlamak gerekiyor. Denemekten zarar gelmez. Ayrıca önemli olan yazarın üslubunu yakalamanız değil, hayran kurguyu hayran kurgu yapan yazarın üslubu değil zaten. Karakter ve evrenin hakkını vermek istemenizi de anlarım ancak denemeden bunu aşamayız da. Siz yapabildiğinizi yapın, önemli olan bu.

İnşallah denemeniz için size yeterli gerekçeyi verebilmişimdir Hayran Kurgu yamana atılamayacak önemli bir kategori, gelişmesi gereken yönlerde onu geliştirmeye yardımcı olmanız dileğiyle.

[Bay_Karamsar]

Bunun için biraz çaba ve cesaret gerekiyor. Görüyorum ki birçok kişi "Yazılırsa severek okurum ama yazmaya cesaret edemem, bu tarz evrenler ve karakterlerin altından kalkamam, yazarın üslubuyla yarışamam." diyor.

Yazmanın, okumaya oranla ki zorluğunu bi köşeye koyayım önce. Evrenin büyüklüğüne ek olarak, kaynak eserin ana meselelerinin, yazmaya niyetlenilecek hayran kurgusunu kaplayacak hacimde gölgeye sahip olması da, zorlayıcılığıyla, caydırıcı unsurlardan.

Lafı açılmışken, sadece Frank Herbert'ın kitaplarını okumuş olarak Dune'dan örnek verebilirsem:

Liderlere, peygamberlere, tanrılara nedene ihtiyaç duyulduğunu; etraflarında toplanan kitlelerin itki ve hırslarıyla, onları nasıl eğip bükerek kendi bilinçlerinin hizmetine sokmaya çalışmaları konu edinilmektedir, bence. Böylesi hacimli üst çatı varken, savaşın anlamsızlığını kavramış Fremen fazla sıradan ve zorlama geleceği; aşktan sebep amacına ihanet etmiş Bene Gesserit Rahibesi, önceden yazıldı diye, başlanmadan fikir çöplüğüne gideceği olası.

Burada, kendi çıkışımı biraz yanlışlayıp, örnek metnin ana temasına bağlantılı olarak, "saçılma" sonrası vuku bulan değişimler konu edinebilineceğini düşünüyorum. Kitaplarda nedeni bilinse de nasılı bilinmeyen (ya da benim bilmediğim), el değmemiş bir alan.

Gölgeden kaçışla değil de, onun parçası olarak kendine yer bulan hayran kurguları, ana kurgudan çekip çıkarması zor olsa da, yazmaya girişip, aynı hevesle devam ettirebilme potansiyelini oldukça yüksek görüyorum.

Ama yazmak... Zaman ve çaba yönünden apayrı sorun. Ve her ne kadar yüreklendirmiş olsanız da, eleştiri açısından, hayran kurguluğunun doğasını gözetmeyenlerce, devamlı ana metinle kıyaslanma, anlaşılamama korkusu bir köşede bekleyecektir gibime geliyor.

Not: Tabii, fazla inceliğe dalmama rağmen, başlığınız vesilesi ve Yıldız Gemisi Askerleri'nin verdiği coşkuyla; Arachnid bakış açısından bir öykü nasıl olurdu diye düşünmedim dedeğil.

[Alanna Mosnavi]

Eh, yazmak tabii ki okumak gibi değil. Yetenek gerektiriyor, yetenekten çok çaba gerektiriyor. Zaman konusunda da hemen hemen hak veriyorum, çünkü planlanılan konunun derinliği ve sizin ne kadar kelimeyle anlatmak istediğiniz de bunu oldukça etkiliyor.

Ben ana konunun dışına çıkmanın devam etme potansiyelinin daha az olduğuna katılmıyorum. Bu yazarın materyal bulma yeteneğine bağlı. Birçok fandomda en başarılı hayran kurguların bu tarz kurgular olduğunu da rahatlıkla söyleyebilirim. Eğer araştıracak olursanız muhtemelen siz de fark edeceksinizdir. Ancak ana konunun gölgesinde kalmayacak kadar kaliteli bir konu seçmeniz gerekiyor ve bu da durumu zor kılıyor.

Yine de tabii ki uzun soluklu hayran kurgular yazan birisi bunu daha güzel cevaplayabilirdi. Ben hayran kurguyu kısa yazmayı seviyorum. Tadımlık gibi. Ancak uzun soluklu hayran kurgular yazmayı başaran ve kaliteyi de yakalamış olanlara duyduğum saygı da ayrı tabii.

Konu hayran kurgu olduğunda mesele bence kendinizden bir renk katabilmekte hikayeye. Onu hissettiğinizde üslubunuz pek iyi olmasa da hayran kurgu yazmaktan zevk alacaksınızdır. Bu benim kendi fikrim tabi.

Eleştirilmeye gelince hayran kurgu nasıl eleştirilir hiç bilmeyenler var, doğru. Ancak bu yazdığınız metni nerede paylaştığınıza da bağlı. Gidip de Wattpad'de paylaşırsanız böyle insanlara rastlarsınız. Ancak hayran kurgu paylaşılan sitelerde veyahut burada paylaşıldığında ben ana metinle yapılmaması gereken bir şekilde kıyaslanma yapılacağını düşünmüyorum. Olsa da başkaları bu yanlışların üzerini kapatır.

[Bay_Karamsar]

Ben ana konunun dışına çıkmanın devam etme potansiyelinin daha az olduğuna katılmıyorum. Bu yazarın materyal bulma yeteneğine bağlı. Birçok fandomda en başarılı hayran kurguların bu tarz kurgular olduğunu da rahatlıkla söyleyebilirim. Eğer araştıracak olursanız muhtemelen siz de fark edeceksinizdir. Ancak ana konunun gölgesinde kalmayacak kadar kaliteli bir konu seçmeniz gerekiyor ve bu da durumu zor kılıyor.

Yazmanın güçlüklerine takılınca, hayran kurgusunun gönül işliğini gözardı etmişim. Tabii, doğasını da.

[Grayswandir]

Aslında bu durum Türkçe hayran kurguya özel değil. Tüm dünyada aynı şeyi görebilirsiniz, Harry Potter her zaman ezici çoğunluğu oluşturur ve bahsettiğiniz eserlerin çoğuyla ilgili de bir avuç hikaye vardır. Dünyanın en büyük hayran kurgu arşivi olan fanfiction.net'teki sayılara bakalım. İlk beş:

Harry Potter - 742.000
Twilight - 218.000
Percy Jackson and the Olympians - 68.000
Lord of the Rings -54.800
Hunger Games -44.600

Yukarıda bahsettiklerinize bakarsak:

Kralkatili Güncesi 123
Yerdeniz 59
Fırtınaışığı Arşivi 43
Centilmen Piç 24
Kara Kule 475
Dune 199
Zaman Çarkı 1200
Buz ve Ateşin Şarkısı 6900

Eh, tüm dünyanın katkıda bulunduğu bir ortamla yalnızca Türkçe hikayeleri karşılaştırırsak da bence aradaki fark çok doğal. Bu durumun birçok sebebi var. En önemlisi elbette Harry Potter'ın ulaştığı kitlenin büyüklüğü. Saydığımız diğer eserlerin toplamından daha fazla okunmuştur diye tahmin ediyorum. Filmleri, kitapları derken birden fazla jenerasyonu ciddi şekilde etkileyen bir eser. Kendi döneminde böyle bir etki açısından Harry Potter'a biraz yaklaşabilen bir seri dahi yok.  Bir diğer sebep de bence hayran kurguya çoğu eserden daha müsait olması. Hikayesi ve dünyası buna daha açık gibi birçok başka seriye kıyasla.

Örneğin bir Yerdeniz ya da Kara Kule'de Harry Potter'daki hayran kurgu potansiyelini görmüyorum. O dünya içinde geçen bağımsız hikayeler daha fazla olacaktır sanırım, ana hikaye ve karakterlere bağlı kurgulara Harry Potter kadar açık eserler değil bence bunlar. Elbette yazılmasını isterim, gayet güzel hikayeler de ortaya çıkar eminim. Yine de birçoğu Harry Potter kadar fazla okunsalar bile sayı olarak onun gerisinde kalacaktır muhtemelen.

[Alanna Mosnavi]

Harry Potter fandomunun çok ezici bir üstünlüğü olduğunu kabul ediyorum zaten. Her zaman popüler bir eser ve yazmaya müsait. Harry Potter'ı parmakla gösterme amacım hayran kurguda değil, çeşitlilikte geriyiz demek benim için. İstersek yazabiliyoruz demek. Yoksa HP'yi örnek vermemin başka bir sebebi yok Türkçe hayran kurguya öncü olması dışında.

Benim verdiğim sayılar toplamda Türkçe hayran kurgu olarak bulabildiklerimdi. Seninkilere bir de öncelikle Ao3 ve daha birçok ingilizce hayran kurgu sitesi eklenince sayılar daha da artıyor. Mesela yalnızca Ao3'te 113 tane Fırtınaışığı Arşivi kurgusu var. Harry Potter da (Yine onla kıyaslamış oluyorum ama oran farkını göstermek için ) 90.000 tane.

Oranlarsak yine oran olarak çok az. Ama hiç değilse bir çeşitlilik söz konusu. Fırtınaışığı Arşivi okumak isteyenin okuyabileceği en az 150 hikaye var. Eh dediğin gibi dünya çapında katkı var bu sitelere. Ama benim umrumda olan yazının hangi dilde olduğu. Bu romanların Türkçe hayran kurgularını okuyabiliyor muyum okuyamıyor muyum? Böyle bir imkan var mı Türkçe hayran kurguda?

Yani orana bakınca Türkçe'de yazılmamış olması normal geliyordur belki. Ancak dediğim gibi benim için önemli olan Türkçe hayran kurguda da böyle bir olanağın sunulması. 10-15 bile 0 ile karşılaştırınca yeterli sayılardır. Hiç vardır, az vardır. Dürüst olmak gerekirse çok yazılmasına fazla ihtimal vermiyorum zaten.

Her şeyi geçtim, hani yabancı dillerde de durum aynı diyelim. Bu Türkçe'de de böyle olması için bir özür olmamalı. Bence en büyük sorun insanların böyle bir imkan görmeyince zaten okunmayacağım kaygısı ile bu işi başlatmaya yönelmemeleri. Okunmak için yazmayan yazar da pek bulunmaz zaten. Kaygıları haksız da değil, çünkü ana eserin okuyucuları da böyle bir imkan bulabileceklerinin, bundan karşılıklı olarak faydalanabileceklerinin pek farkında değiller ya da hayran kurgu konusunda pek bir fikirleri yok.

İşte bu yüzden biraz diretiyorum ben de. En azından insanların böyle bir imkanları olabileceğini göstermek ve bu yönde biraz bilgilendirebilmek için ^^

[Lordmuti]

Jk Rowling bile Harry Potter'a fanfic yazıyor

Ben şahsen işin aslından sapılarak farklı şeyler eklenmesini sevmiyorum, fazla da okumuyorum bu nedenle. Yüzüklerin Efendisi için öyle evrenle alakasız şeyler gördüm ki durumdan nefret etme noktasına geldim.

HP için de okuduğum çoğu şey Harry'nin dayı oğlu Hermione'nin baldızının yeğeniyle okulda aşk yaşıyor tarzındaydı. Bana göre değil dedim çıktım fanfic işinden.

Buna dahil edilir mi bilmem ama ünlü yazarların falan meşhur seriler, karakterler için yazdığı şeyler olabiliyor onları seviyorum genelde. Bizim sitede vardı bir tane, Neil Gaiman yazmıştı, İhsan abi çevirmişti yanlış hatırlamıyorsam. "Zümrüt Soruşturma" olması lazım, bu tarz şeyleri seviyorum.

[Alanna Mosnavi]

Seveni kadar sevmeyeni de mevcut zaten. Seninkisi daha çok seçtiğin hikayelerle alakalı olabilir ama

Kimisi ise o tür hikayelerden hoşlanıyor. Demek istediğim... Çook değişik şeyler var Sen yine onlara oranla az garip olanlara denk gelmişsin ^^

Herkesin seveceği tarz bir şey değil zaten hayran kurgu. Kimi okuyucu yazarın yazısının üzerine o esere dair bir şeylerin yazılıyor olmasını saçma buluyor da olabilir. Ama bence aynı eserin iki ayrı okuru arasında güzel bir iletişim, fikir alışverişi sağlıyor mu? Kesinlikle evet!

Bence, HP kurgu dünyasının bütün mekanizmaları ve atmosferi kitaplarda genişçe ayrıntıyla verildiği için bu işi yapmayı kolaylaştırıyor. Bir de hayran kurgu zannedersem kendi eserini yazamayacak kadar tecrübesiz ama bir kaynak kurgu çerçevesinde iyi-kötü ortaya bir hikaye çıkartabilecek derecede bilgili, bu tür eserleri anlayacak kadar yaşlı ama üzerine o kadar vakit ayırıp emek sarfedecek derecede ciddiye alacak kadar da genç insanların çoğunluk olarak uğraştıkları bir mecra. Dolayısıyla HP ideal zemini oluşturuyor, çünkü bu yaş grubuna hitap ediyor. Yani hayran kurguyu genellikle genç hayranların işi olarak görüyorum ama bu demek değil ki daha yaşlı, olgun ya da profesyonel insanlar da bu işle uğraşmıyor. Sadece azınlıkta kaldıklarını düşünüyorum. Bir de o güruhun yaklaşımı daha farklı, kendilerince bu kurguya bir şeyler katmak istiyorlar, halbuki genç yazarlar daha çok o evrenin bir parçası olabilme arzusunda.

[ryuk]

Üzerine gidilebilecek bir şey bu. Çünkü böylelikle acemi yazarlar baştan sona kendi dünyalarını kurgulamak zorunda kalmadan, hazırda kurgulanmış bir sistemi kullanarak pratik yapıp kendilerini geliştirebilirler.

Özellikle, pek popüler olmayıp bakir kalmış dünyalarda geçen bu gibi hikayelerin yazılmasının iyi olacağını düşünüyorum.

Mesela Dark Sun dünyası böyle bir iş için çok uygun bence

[Fahrettin Levent]

Bu konuda henüz kimse bahsetmemiş ama öykü seçkisinde dördüncü yıl özel sayısına bakarsanız bu sayı sizi fazlasıyla tatmin edecektir diye düşünüyorum

Vakıf'tan Dresden'e FMA'dan Behzat Ç'ye kadar çok geniş bir yelpazede hayran kurgu öyküleri var.

[Alanna Mosnavi]

Teşekkürler Fahrettin bir bakıp araştıracağım.

Düşüncelerine genel olarak katılıyorum Şenaydın.

Sana gelince Ryuk, malesef Dark Sun'ı bilmiyorum. Ancak böyle bir şey için uygun bulduysan bence ilk denemeyi sen yapabilirsin